چکیده:
حفاری و کاوشهای غیرعلمی و غیرقانونی در محوطهها و آثار تاریخی و باستانی گرمسار و آرادان پیشینهای بسیار طولانی دارد. تخریب و حفاری در آثار تاریخی در یک قرن اخیر سرعت و شدت بیشتری به خود گرفته است. ضعف فرهنگی و غلبه ارزشهای مادی و دستیابی به موقعیتهای اقتصادی، برخی افراد را به سمت اینگونه فعالیتها سوق داده است. هرچند فعالیتهای مربوط به حفاری و تخریب آثار باستانی عمدتا به صورت مخفیانه انجام میگیرد، با این حال اسناد بسیاری در زمینه حفاری تجاری از اواخر دوره قاجاریه و اوایل پهلوی موجود است که میتواند زوایای پنهان حفاری و غارت اموال و آثار فرهنگی را روشن نماید.بررسی و تحقیق درباره حفاریهای انجام گرفته در تعدادی از تپهها و محوطههای باستانی شهرستانهای آرادان و گرمسار نشان میدهد در حفاریهای اواخر قرن گذشته و اوایل قرن حاضر، ماموران دیپلماتیک کشورهای خارجی همچون انگلیس و روسیه از فعالیتهای یهودیان و سایر افرادی که در این زمینه فعالیت داشتند حمایت کرده و فعالیت آنان را تسهیل میکردند.در این مقاله با استفاده از اسناد تاریخی و منابع موثق به سابقه و نحوه فعالیت حفاران و کاوشگران آثار تاریخی در تپههای امامزاده ذوالفقار، لجران (ملک آباد) و رشمه پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
کلیدواژگان تپههای تاریخی- تپه امامزاده ذوالفقار- تپه ملک آباد (لجران)- تپه رشمه- حفاریهای غیر مجاز- خوار (گرمسار و آرادان) مقدمه شهرستانهای گرمسار و آرادان به سبب پیشینه تاریخی کهن و تعدد نقاط استقرار و سکونتگاههای تاریخی، که ناشی از موقعیت طبیعی و جغرافیایی ویژه این منطقه در مخروط افکنه حاصلخیز حبلهرود است، سرشار از آثار و اشیاء مربوط به دورههای مختلف تاریخی است که در دل تپههای تاریخی و باستانی منطقه نهان شده است.
بوستان اندیشه، 1385 و حسن رضوانی نیکآبادی، (1375)، گزارش پژوهشهای باستان شناسی جنوب گرمسار، فصل یکم، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور و از بین رفتند، با این حال هنوز دهها تپه و محوطه تاریخی در شهرستانهای آرادان و گرمسار وجود دارد که نماد سابقه تمدن این منطقه است.
عبدالله بهرامی رئیس تأمینات تهران و همچنین از کارمندان وزارت معارف در اواخر دوره قاجار، غارت اشیاء کشف شده از جمله کاسه و بشقاب متعلق به دورههای قبل از اسلام در تپه امامزاده ذوالفقار در سال 1294 شمسی توسط مسیو چرچیل را مورد تأیید قرار داده است (بهرامی، 1363: 293-289).
) تصویر شماره 2- نمونه سفالهای پیداشده از سطح تپه ملک آباد (آبان 1399) بر اساس آنچه گذشت نتیجه گرفته میشود که جلوگیری از عملیات حفاری یهودیان در این منطقه توسط اداره مالیه برای حفظ آثار تاریخی نبوده بلکه بر اساس مسئولیت اداری به دنبال کسب درآمد بیشتر برای وزارت مالیه بوده است.