چکیده:
عفو از مهمترین مکارم اخلاقی است که در قرآن به آن توجه و توصیه مکرر شده است. این صفت پسندیده ابعاد گوناگون و پردامنهای در قرآن و ادبیات دینی دارد. در قرآن در کنار آیات بسیاری که به عفو توصیه کرده، در شمار قابلتوجهی از آیات درخواست و طلب عفو از پروردگار «در قالب دعا» مورد تأکید قرار گرفته است. طبق آیات قرآن، هرگونه نومیدى از غفران خداوند مذموم است و انسان همواره به درخواست مغفرت از خداوند و تلاش برای رستگاری تشویق شده است. با توجه به اهمیت دعا و طلب عفو در قرآن، این پژوهش بهطور مشخص میکوشد آیاتی را که به این مسئله در قالب دعا اشاره دارند بررسی معنایی و تفسیری کند؛ بنابراین پرسش اصلی پژوهش، ناظر بر این مسئله اساسی است که کدام یک از آیات قرآن بهصورت دعایی به مفهوم عفو و بخشش اشاره دارند و در چه دستهبندیهای معنایی قابل تقسیم و تفسیر هستند؟ در پاسخ به این پرسشها میتوان آیات دعایی قرآن در خصوص طلب عفو را در چهار دسته معنایی دستهبندی کرد. در همه این آیات، طلب عفو بهعنوان مقدمه غفران و رحمت خداوند است و فواید فردی و اجتماعی قابلتوجهی بر آن مترتب شده است. روش این پژوهش توصیفی- تفسیری و با تکیه بر دادههای کتابخانهای است.
Forgiveness is one of the most important moral virtues which holly Quran has a great attention to it. This virtue has good sides both in the religious literature and holly Quran itself. According to Holly Quran verses, hopelessness of god and its gifts are condemned and men are to always have faith and are encouraged to hope forgiveness from god for salvation. In science also they proved that prayers have good effects on the mind and body of the people which has a lot to think about. Though the main question of this thesis is about, which verses of Holly Quran are mentioning the forgiveness itself and in this verses are categorized in which section of meaningfulness? To answer these question we can say that, we can categorize the verses talking about forgiveness in to 4 main sections whether praying to others or to yourself. In all the verses about this, begging for forgiveness is the main concept in being forgiven by the god. The main way of this thesis is based on library and descriptive-interpretive data.
خلاصه ماشینی:
در قرآن مجید آیات متعددی در زمینه طلب عفو و بخشش انسان در قالب دعا از ساحت باریتعالی وجود دارد که مضمون مشترک آنها درخواست متضرعانه انسان به درگاه احدیت برای غفران و رحمت و درنهایت بخشش است.
خداوند الطاف گوناگونی دارد که یکی از آنها صفت رحمت اوست که بیواسطه بر همه بندگان جاری و ساری است، اما اگر انسان خود رویِ نیاز به درگاه پروردگار آورد و تنها از خداوند طلب یاری، استعانت و عفو و بخشش کند طبق احادیث و آداب دینی، رحمت واسعه خداوند سریعتر و گستردهتر شامل حال او خواهد شد.
از اینرو، مسئله دعا و طلب عفو و بخشش در ادبیات اسلامی بسیار مهم و مورد تأکید است؛ چراکه باور بر آن است که انسان هنگامیکه از غیر خدا قطع امید کند و استغاثه بهسوی پروردگار ببرد و تنها از او استعانت طلبد، در آن هنگام خدایی که غیاث المستغیثین است دستگیر او میشود و درخواستهایش را اجابت میکند و از خطاهایش چشم میپوشد.
با توجه به اهمیت استعانتجویی انسان از پروردگار در دعاها و درخواستهایش مشاهده میکنیم در برخی آیات نیز بارها به انسانها تأکید شده است که برای خود از خداوند طلب آمرزش نمایید و او را به واسطه نعمتها و مغفرتهای بیشمارش حمد و سپاس گویید: ﴿فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِی وَ الْإِبْكارِ﴾؛ پس صبر كن كه وعده خدا حقّ است و براى گناهت آمرزش بخواه و به سپاس پروردگارت، شامگاهان و بامدادان ستایشگر باش.