چکیده:
محمد بستهنگار در مصاحبه با روزنامه اعتماد ملی به بررسی اندیشه مرحوم
بازرگان در مورد دموکراسی پرداخته است. او معتقد است که مهندس بازرگان هم مسئله
حقوق بشر و هم دموکراسی را با اسلام تطبیق داده و رابطه آنرا با اسلام مشخص ساخته
است. در این مصاحبه به مواردی از قبیل دیدگاههای بازرگان در مورد چگونگی مبارزه با رژیم
شاهنشاهی و همچنین تأثیرپذیری اندیشههای او از افرادی نظیر ابوالحسن خان فروغی
اشاره شده است.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین باید ضمن اشاره به بخشهایی از نظریات او در مورد دموکراسی، با استفاده از آموزههای دینی این آرا را مورد نقد و بررسی قرار داد: او در چند فراز از سخنانش بر اصل مساوات به عنوان اصلیترین مؤلفه دموکراسی تأکید میکند: «دموکراسی، مکتب و مسلک و سیاستی است که مابین طبقات مردم کشور تساوی قائل است.
شهید مطهری، عدل الاهی، ص 48 این تساوی قرار دهد، اگر این سخن را به صورت شعار و جهت فریب بیان نکرده باشد، بنای ظلم را در جامعه خود حکمفرما کرده است و آنچه اسلام، بقای جامعه را به آن منوط میداند، عدالت است که بر اساس آن استحقاقهای طبیعی، لیاقتها و شایستگیها ملاک قرار میگیرد و شاید اگر ما مقداری معنای تساوی را ارتقاء داده، آنرا به معنای تساوی و مساوات تناسبی بنگریم بتوانیم همان معنای مطلوب عدالت را ذیل همین معنا از تساوی بگنجانیم؛ پس دموکراسی حقیقی را که ملاک مساوات در آن، لیاقتها و شایستگی افراد باشد میتوان گزینهای مطلوب در برابر دموکراسی بر اساس مساوات عددی قرار داد و برگزید.
دیگر آنکه در صورت لحاظ کردن صرف رأی اکثریت، پس حقوق اقلیت چه میشود؟ آیا این بدان معنا نیست که حقوق گروه اقلیت، در برابر اکثریت، نادیده انگاشته شده و پایمال میشود؟ واقعیت آن است که یکی از برداشتهای عمده در باب دموکراسی، تحمیل اراده اکثریت بر اقلیت جامعه است.
(1) در نهایت باید گفت رویکرد مرحوم بازرگان به مسئله دموکراسی، بر اساس تعالیم یونانی و غربی آن است و با توجه به آنچه تا کنون گفته شد، میتوان مغایرت جدی آنرا با مبانی اسلامی و دینی مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد."