چکیده:
ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺳﻼﻣﯽ، ﻣﺒﺤﺚ وﺣﺪت ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﺻﺪر اﺳﻼم ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ. رواﯾﺎت و آﯾﺎت ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻬﻢ ﭘﺮداﺧﺘه اﻧﺪ و اﺻﻮﻟﯽ را ﯾﺎدآور ﺷﺪﻧﺪ. ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ روﺷﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺴﺘﻨﺪات ﻗﺮآﻧﯽ- رواﯾﯽ وﺣﺪت ﻣﯿﺎن ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯿﭙﺮدازد. وﺣﺪت ﻣﯿﺎن ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼﻣﯽ، ﺟﻮﻫﺮه اﻧﺴﺠﺎم ﺑﺨﺸﯽ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ اﺳﻼم ﻧﺎب و در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﯾﺠﺎد ﺷﮑﻠﮕﯿﺮی ﺗﻤﺪن ﻧﻮﯾﻦ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ. ﺣﻘﯿﻘﺖ وﺣﺪت در ﻣﻨﻈﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺮآن، رواﯾﺎت و ﻋﻠﻤﺎی اﺳﻼﻣﯽ اﻣﺮی ﺗﺎﮐﻨﯿﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ اﺻﻞ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ راه ﻋﻼج ﺑﺮای دردﻫﺎی ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ. ﺑﺪﯾﻦ رو ﺑﺮداﺷﺖ ﺻﺤﯿﺢ از واژه وﺣﺪت و ﺗﻘﺮﯾﺐ ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ وﯾﮋﻫﺎی در ﺗﺴﻬﯿﻞ وﺣﺪت ﻣﺬاب اﺳﻼﻣﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. اﺳﻼم دﯾﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪﯾﻦ ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﯿﻦ آن ﻣﺘﺤﺪ ﺷﻮﻧﺪ و از دﺷﻤﻨﯽ و ﺗﻘﺎﺑﻠﮕﺮاﯾﯿﻬﺎی ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎی ﺗﻔﺮﻗﻪاﻓﮑﻦ اﺳﺘﻌﻤﺎر و اﺳﺘﮑﺒﺎر اﺳﺖ، ﺑﺮﺣﺬر ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ زﯾﺮ ﭘﺮﭼﻢ وﺣﺪت ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺗﺸﮑﯿﻞ اﻣﺖ اﺳﻼم رﻫﻨﻤﻮن ﺷﻮﻧﺪ.
خلاصه ماشینی:
در این آیات به خوبی وضعیت جامعه عرب جاهلی پیش از نزول قرآن و ایجاد جامعه مدنی بر اسلام پرداخته و گزارش شده است؛ قبایل عرب دچار جنگ و تشتت اجتماعی بوده اند و هیچ وحدت رویه و هدفی در میان نبوده است تا آنها را در محور واحدی مجتمع کند و موجب اتحاد و یگانگی افراد انسانی شود.
چنانکه از امام صادق (ع) نقل شده است: «لاتَخاصَمُوا بِدینِکُم فَإنَّ المُخاصِمَه مُمَرِّضَهِ لِلقَلبِ» (مجلسی، بحار، بی تا، ج2، ص133) «برای دین خود با مردم ستیزه نکنید، زیرا ستیزه جویی بیمار کننده دل است» 2- از نظر قرآن کریم، چون تدّبر در آیات و معارف آن موجب بروز دیدگاه های مختلف می گردد: لذا قرآن دستور میدهد با شیوه نیکو بحث انجام گیرد و تنها راه دعوت به خداوند یک راه رسمیت دارد و آن برخورد با اندیشه از طریق جدال با احسن است: «أُدعُ إلی سبیلِ رَبَّکَ بِالحِکمَةِ وَ المَوعِظَةِ الحَسنةِ وَ جِادِلهُم بِالَّتی هِیَ اَحسَنُ» (نحل/ 125) با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن با آنان به شیوهای که نیکوتر باشد، مجادله نما نتیجه چنین برداشتی از عرضه دین و برخورد با دیدگاه مخالف پرهیز از اموری است که برخلاف جدال با احسن است، یعنی چیزهایی که موجب تشدید اختلاف و نتیجه گرفتن از دعوت می گردد، چون این آیه در مقام بیان شیوه تبلیغ و دعوت مردم به دین و راه الهی است که در آن تنها یک طریق را پیشنهاد می کند و آن را موفقیت آمیز در مقام دعوت دینی می شمارد و آن روش حکمت و موعظه حسنه است که با بحثهایی بیثمر و جدالهایی که ایجاد کینه میکنند، سازش ندارد.