چکیده:
مقایسهی قیمتهای دریافتی تولیدکننده و پرداختی مصرفکننده چنین نتیجهگیری میشود که سهم عمدهای از سود حاصل از تولید و صدور پستهی ایران نصیب تاجرهای پسته میشود. به سخن دیگر تولیدکننده بهعنوان عنصر اصلی، کمترین بهره را از تولید پسته در ایران بهدست میآورد. در مطالعهی کنونی تلاش شده است که این دیدگاه در خصوص بازار پسته مورد آزمون قرار گیرد. برای این منظور، با استفاده از یک نمونه شامل 302 نفر از کشاوزران و یک نمونه شامل 227 نفر از تاجرهای پستهی استانهای کرمان و فارس که در سالهای 1385 و 1386 مورد مصاحبه قرار گرفتهاند، مسیرهای بازاریابی محصول پسته بررسی شد. برای تعیین و تجزیه و تحلیل حاشیهی بازار از روش پیشنهادی چارلز و گری استفاده شد و همچنین کارایی بازار به روش پیشنهاد شده بهوسیلهی شفرد تعیین شد. نتایج نشان داد که مشکلات فنی و مالی، نیاز به تامین نقدینگی و جو بیاعتمادی باعث شده است تا عرضهی محصول بعد از فصل برداشت بسیار بالا و بهصورت نقدی یا دورههای کوتاهمدت باشد. همین عوامل باعث شده است تا برخلاف سود بالاتر، کشاورزان ارتباط مستقیم با صادرکنندگان را رها کرده و محصول خود را به واسطهها و دلالهای محلی بفروشند. مقایسهی تفاوت قیمت پسته در مراحل مختلف با هزینههای بازاریابی نشان میدهد که بهطور کلی تجارت پسته فعالیتی سودآور است و در بخش صادرات، رانت اقتصادی بالایی نیز ایجاد میشود. این مساله باعث شده است تا کارایی بازار پسته در کل پایین باشد. بررسی بیشتر نشان داد که رانت ایجاد شده ناشی از تجارت نبوده بلکه حاصل منابع مالی است و به صاحبان این منابع برمیگردد. در پایان پیشنهاد شد با ایجاد ترمینالهای ضبط و فرآوری پسته و همچنین انبارهای عمومی برای ذخیره، اصلاح بازار مالی و تامین نقدینگی، ایجاد جو اعتماد در بازار پسته، آسان و روان کردن فرآیند صادرات محصول و برگشت پول و جدا کردن بحث تجارت و منابع مالی، برای افزایش کارایی بازار پسته تلاش شود.
In this study, a sample of 302 farmers and a sample of 227 traders from Kerman and Fars provinces were interviewed during 2006 and 2007 and pistachio marketing channels were investigated. For calculating and analyzing market margins, Charles and Gray method was used. Also, Shepherd method was applied for determining of market efficiency. The results indicated that pistachio is sold in spot prices, just after harvesting, because of financial and technical problems, needs for liquidity and distrust conditions. These factors, also, resulted in abundance of direct relationship between farmers and exports, despite of higher profit existed. Comparing marketing margins and costs showed that pistachio trading is profitable and there is high economic rent in exporting markets. Thus, marketing efficiency is low in pistachio market. Detailed investigations showed that economic rent in pistachio market is not as a result of trading but it is because of financial limitation and returns to the owner of credit resources. Finally, for enhancing pistachio market efficiency, it was proposed to establish terminals for pistachio processing and common storages, to reform financial markets, to increase trust among market agents, to make pistachio exporting perfect and to differentiate between commodity and financial markets.
خلاصه ماشینی:
مقايسه ي تفاوت قيمت پـسته در مراحـل مختلـف بـا هزينه هاي بازاريابي نشان ميدهد که به طور کلي تجارت پسته فعاليتي سودآور است و در بخـش صـادرات، رانـت اقتصادي بالايي نيز ايجاد ميشود.
١٠٠* (هزينه ي خدمات بازاريابي/ ارزش افزوده ي بازاريابي)= کارايي بازار نتايج و بحث الف - حوزه ي زماني خريد و فروش پسته ر طول سال در جدول (١)، درصد محصول پسته ي فروخته شده در ماههاي مختلف سال در استانهـاي کرمان و فارس در زمان مطالعه شده (سالهاي ١٣٨٥ و ١٣٨٦) آمده است .
نکته ي قابل توجه ديگر اين است که در ٤ماه فروردين تا تيـر، تنها ٢/٤٥ درصد از محصول پسته در استان کرمان به وسيله ي کـشاورزان در بـازار بـه فـروش ميرسد.
همان گونه که اين جدول نشان ميدهـد، در اسـتان فـارس، ٨٠/٤٩ درصد پسته کاران محصول خود را در شهرستان نيريز به فروش رسانده و محـصول را در ايـن شهرستان تحويل خريدار مـيدهنـد.
جدول (٢) محل جغرافيايي تحويل محصول پسته به وسيله ي کشاورزان (واحد: درصد محصول ) (به تصویر صفحه رجوع شود)ماخذ: يافته هاي تحقيق از نظر توزيع مکاني پسته در شهرستانهاي مختلف ، استان کرمـان تفـاوتهـاي زيـادي بـا استان فارس ندارد.
همان طور کـه در جدول (١) مشخص شد، آمار مربوط به کشاورزان نيز نشان ميدهد که ٧درصـد از پـسته ي فروخته شده به وسيله ي آنها به صورت تر بوده و ٩٣ درصد فروش خـشک اسـت .
/ … ١٣١ همان گونه که جدول (٦) نشان ميدهد، هزينه هاي حمل ونقل پسته بـه وسـيله ي تاجرهـاي غير صادرکننده در استان فارس بيش از دو برابر هزينه هاي حمل ونقل اين گـروه از تاجرهـا در استان کرمان است .