چکیده:
با توجه به اهمیت تخمین صحیح رواناب در مدیریت حوضه و طراحی سازههای آبی، از گذشته تا به امروز روشهای مختلفی برای مدلسازی بارش-رواناب ارائهشده است که اتومای سلولی یکی از جدیدترین آنها میباشد. در این روش چشمانداز حوضه با شبکهای از سلولها تعریف گردیده و اندرکنش بین سلولها با استفاده از قوانین حاکم بر فیزیوگرافی حوضه منجر به مدلسازی رواناب میشود. این مدل به GIS و تصاویر ماهوارهای وابستگی دارد و از اطلاعات مختلف DEM، کاربری اراضی، گروههای هیدرولوژیک خاک، بارش، شیب و غیره استفاده می-شود. در این تحقیق رواناب حوضه لیقوانچای در استان آذربایجان شرقی با استفاده از اتومای سلولی مدلسازی شده است. با توجه بهسادگی، توانایی بالا، شیءگرا بودن زبان پایتون و هماهنگی با محیط GIS برای برنامهنویسی بهمنظور پیادهسازی قوانین تخمین رواناب و گسترش آن بر اساس تکنیک اتومای سلولی از برنامهنویسی با زبان پایتون در GIS استفادهشده است. مقایسه نتایج با مقادیر مشاهداتی در دو ایستگاه هروی و لیقوان با استفاده از معیارهای کارایی ضریب همبستگی، نش- ساتکلیف و جذر میانگین مربعات خطا نشان میدهد که دقت نتایج مطلوب میباشد. مزیت اصلی این روش علاوه بر سادگی و استفاده از قوانین ارتباطی واقعگرایانه، کسب اطلاعات رواناب برای هر نقطه دلخواه از حوضه بهغیراز خروجی حوضه است که در این تحقیق برای شش نقطه در درون حوضه سری زمانی سیلاب استخراج گردید. با توجه به آماده بودن برنامه میتوان رواناب را برای شرایط مختلف زمانی و مکانی نیز بهراحتی تخمین زد یعنی رواناب بلندمدت حوضه و یا ناشی از بارشهای لحظهای را شبیهسازی نمود.
خلاصه ماشینی:
مدل سازي بارش -رواناب در حوضه ليقوان چاي با استفاده از مدل اتوماي سلولي محمدتقي اعلمي – استاد دانشکده عمران ، دانشگاه تبريز ليلا ملکاني - دکتراي عمران - آب ، دانشگاه تبريز محمدعلي قرباني – دانشيار دانشکده کشاورزي ، گروه مهندسي آب ، دانشگاه تبريز پذيرش مقاله : ١٣٩٣/٠٥/١٢ تأييد نهايي : ١٣٩٣/١١/١٥ چکيده با توجه به اهميت تخمين صحيح رواناب در مديريت حوضه و طراحي سازه هاي آبي ، از گذشـته تا به امروز روش هاي مختلفي براي مدل سازي بارش -رواناب ارائه شده است که اتوماي سلولي يکي از جديدترين آن ها مي باشد.
در اين تحقيق رواناب حوضه ليقوان چاي در استان آذربايجان شرقي با استفاده از اتوماي سلولي مدل سازي شده است .
ويجسکارا و همکاران (٢٠١٠) تغييرات کاربري اراضي حوضه رودخانه البو در آلبرتاي کانادا را در طي دوره زماني ٢٠ ساله با استفاده از مدل اتوماي ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 Cellular Automata سلولي استخراج و تأثير آن را بر فرايندهاي هيدرولوژيکي بخصوص جريان رودخانه بر اساس مدل هاي توزيعي هيدرولوژيکي MIKE-SHE و ١١-MIKE موردتحقيق و بررسي قراردادند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1 Hydrologic Soil Groups (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٥- نقشه گروه هيدرولوژيک خاک ليقوان چاي شکل ٦ - نقشه کاربري اراضي حوضه ليقوان چاي (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل ٧- منحني رواناب حوضه ليقوان قبل و بعد از تعديل ١- نتايج همانطوريکه قبلا اشاره شد با توجه به سادگي ، قدرت ،شي ءگرا بودن پايتون و هماهنگي کامل با محيط GIS، از اين زبان براي برنامه نويسي جهت مدل سازي رواناب استفاده شده است .