چکیده:
در آغاز هزاره سوم پیش ازمیلاد، شواهدی از گسترش فرهنگی جدید در ایران پدیدار گشت که ریشه آن به منطقه قفقاز بازمی گردد. رایج ترین نام این فرهنگ «کورا-ارس» است که اشاره به منطقه اولیه شکل گیری این فرهنگ دارد. شواهد این فرهنگ از شمال فلات ایران و سواحل جنوبی دریای مازندران تا سواحل شرقی دریای مدیترانه ثبت و گزارش شده اند. برخی برای توجیه این شواهد همگون به تبیین عللی همچون تجارت و تقلید آثار متوسل شده اند. کلاردشت یکی از شرقی ترین مناطق حوزه گسترش این فرهنگ است که شواهد آن از تپه کلار و در یک کاوش باستان شناسی به دست آمد. نمونه های سفالی به دست آمده از تپه کلار که در دورترین نقطه از مبدا این فرهنگ قرار دارد، فرصتی برای پاسخ به برخی پرسش ها را فراهم کرد. پرسش های این پژوهش عبارتنداز: ۱- باتوجه به کانی های موجود در سفال های فرهنگ کورا-ارس و مفرغ میانی، چه میزان شباهت یا تفاوت بین آن ها وجود دارد؟ ۲- براساس مطالعه پتروگرافی نمونه سفال های تپه کلار می توان کدام یک از نظرات پیرامون نحوه گسترش فرهنگ کورا-ارس را برای ظهور این فرهنگ در تپه کلار منطقی تر دانست؟ در این پژوهش ۱۵ نمونه قطعه سفال از داده های کاوش انتخاب شد؛ ۱۰ نمونه متعلق به فرهنگ کورا-ارس (مفرغ قدیم) و ۵ نمونه از مفرغ میانی. نتایج پتروگرافی و داده های نقشه زمین شناسی منطقه نشان می دهند که سفال های کورا-ارس (مفرغ قدیم) و سفال های مفرغ میانی با ساختار منطقه البرز مرکزی همخوانی دارد، و وجود کانی کمیاب نفلین (Na,K) AlSiO۴ (کانی تحت اشباع از سیلیس) و هم چنین دانه های یاقوت در بافت برخی سفال ها و ساختار زمین شناسی منطقه موجب تقویت این عقیده شد که سفال های کورا-ارس و مفرغ میانی تپه کلار، تولید محلی و منطقه ای هستند (وارداتی از قفقاز یا نواحی دوردست نیست)؛ اگرچه در کیفیت سفال به لحاظ بافت سفال تفاوت وجود دارد. نتایج این پژوهش ثابت کرد که سفال های کورا-ارس به علل دیگری به غیر از تجارت به محوطه کلار وارد شده اند.
Due to the long lasting durability of pottery, they remain unchanged and plays an important role in archaeological researches. Aside of its difference usage in archaeological research such as dating, artistic and subsistent and communications and exchanges among people of different regions, is used in technology level. Archaeological site of Tape Kelar Hill, situated near Hasankif city, in Kelardasht, is one of the most important prehistoric sites in southern coast of Caspian Sea, which includes cultural materials from the Late Chalcolithic from the fourth millennium B.C. to the Islamic era. The significance of this site has become twofold considering the previous views issued about prehistoric cultures in western Mazandaran and Gilan provinces. The Early Bronze Age potteries of this site are of Kura-Araxes. These are the most important finds of this site. The main research question of this article pertains to the structure of the pottery in this area in two periods and aims to see whether or not the initiation of Kura-Araxes pottery has resulted from external factors and there is difference between Early and Middle Bronze Ages? In this study, 15 pieces of pottery from Early and Middle Bronze ages were studied via petrography method in order to compare in terms of composition and mineral tissues. Research has shown that the pottery of this site, in spite of experiencing some changes in the tissues, is local production.
(
, 
, 
)
