چکیده:
هاتفی خرجردی از شاعرانِ بزرگ اواخر دورۀ تیموری است. او تحصیلات مقدّماتی خود را در خرجرد به انجام رساند. پس از آن به هرات رفت و سالها از محضر عبدالرحمن جامی بهرهمند شد و در کنف حمایت و تربیت او روزگار گذرانید. اگر چه در آغاز کار مقلّد شاعران بزرگی چون فردوسی و نظامی بود و به تبعیت از آنان آثاری را خلق کرد ولی در بسیاری موارد توانست از حدّ تقلید فراتر رود و ابتکاراتی داشته باشد. خلّاقیتهای ادبی هاتفی در شعر و آثارش سبب شده است که بعدها او را از شعرای زبردست قرن نهم و دهم هرات و از شاعران صاحب سبک به شمار آورند و او را در تذکرهها زُبدۀ شعرا و افصح فُصحا بخوانند. اگرچه هاتفی شاعر بزرگی بوده و در عهد خود شهرتی کسب کرده است ولی در سدۀ اخیر که اوج پژوهشهای ادبی به سبک علمی جدید است، پژوهشگران کمتر به جایگاه ادبی هاتفی و نقد و بررسی اشعارش پرداختهاند. حال این سئوال پیش میآید که پژوهشگران در دورۀ اخیر در آثار خود چه جایگاهی برای هاتفی قائل شده و چه تصویری از او در ذهن خوانندگان ترسیم نمودهاند؟ در این پژوهش، مقالههایی که در دورۀ اخیر دربارۀ هاتفی خرجردی نگارش یافته، نقد و بررسی شده است؛ در ادامه جایگاه ادبی هاتفی بر مبنای مباحث مطرح شدۀ پژوهشگران معاصر تبیین و توصیف شده است.
Hatefi Khargerdi one of the great poets of the Timuri period. He finished Pre-primary education in Khargerd. then He went to Herat and for many years he was a student of Abdul Rahman Jami. he was in his care and education. Although at the beginning imposed from poets such as Ferdowsi and nezami and created his works by imitating them But he was able to take initiatives. Hatefi's literary creativity in poetry has made him one of the prominent poets of the ninth and tenth centuries of Herat and one of the most talented poets. Although Hatefi was a great poet and he was famous in his time but in recent years researchers have paid less attention to the literary position of Hatefi. Now the question is: Researchers in recent times in their works what is the place for a hatefi? and what image they have drawn from him in the minds of the readers? This research has been criticized articles that are written about Hatefi in the recent period. In the following is described Hatefi position of literary based on the discussed issues in contemporary research.
خلاصه ماشینی:
هاتفی از شعرای زبردست قرن نهم و دهم هرات و موجد سبکی است کـه بعد از او تا سه قرن در تمام مراکز دری و فارسی برقرار مانده است؛ برای نمونه: تمُرنامه حماسهای تاریخی به شمار میرود که به تقلید از شاهنامه و اسکندرنامه نظامی سروده شده ولی هاتفی به جای توسّل به اطلاعات علمی و اصطلاحات فنّی، بیشتر به آوردن مضمونهای تازه و تشبیهات دقیق در اوصاف اشخاص و میدانهای جنگ و صفآراییهای قتال و امثال این امور توجّه داشته است.
»(درودگریان، 1374: 75) 2-5- تحلیل محتوایی آثار هاتفی تحلیل محتوایی آثار هاتفی و گنجاندن آنها در یکی از نواع ادبی به همراه نقد و دیدگاه انتقادی از دیگر مواردی است که در پژوهشهای اخیر بدان پرداخته شده است:«جواری در کتاب انواع ادبی در نمونهای که برای حماسۀ مصنوعی در صفحه21 آورده، شاهنامه شاه اسماعیل سروژ، مولانا عبداللّه هاتفی است.
»(همان) پژوهشگران دربارۀ سبک تقلید هاتفی گفتهاند که او در تقلید از آثار گذشتگان مقید به نظیرهگویی نبوده است؛ در برخی موارد نوع ادبی آثار تقلیدی دگرگون شده است؛ برای نمونه: وی که از خمسه سرایان مقلّد نظامی به شمار میرود و چهار مثنوی لیلی و مجنون، شیرین و خسرو، هفت منظر و تمرنامه از اوست، به جای منظومه پنجم که به استقبال مخزن الاسرار میباید سرود، ترجیح داده است شاهنامهای در وصف فتوحات شاه صفوی منظوم کند.