چکیده:
اسلام برای حفظ موجودیت خود و رسیدن به مقاصد عالی به عواملی مانند فرهنگ جهاد و شهادتطلبی برای پیروزی مسلمانان نیاز دارد؛ و یکی از روشهای دفاعی علیه متجاوزان، عملیات استشهادی است. در این نوشتار، تلاش شده است تا با مطالعه مقایسهای منشأ و خاستگاه رهبران شیعی و پیشوایان فقهی اهل سنت، تفاوتهای عمده شالوده فکری و اعتقادی این رهبران در این زمینه بررسی شود. پرسشهای پژوهشی عبارتاند از: 1. تا چه حد منشأ و خاستگاه رهبران شیعی و اهلسنت در نهضتهای استشهادی متفاوت است؟ 2. چه عواملی به تفاوتهای فکری و فقهی شیعه و اهلسنت در رویکرد به افراطیگری منجر شده است؟ با رویکرد مقایسهای و گردآوری و تحلیل دادههای کیفی و استدلالهای ارائهشده در متون فارسی و عربی، و توجه به آیات و روایات مربوط و دیدگاههای فقهای شیعه و اهل سنت در خصوص موضوع در آثار تفسیری و فقهی، فرضیه زیر آزمون میشود: «تفاوت در میزان تحصیلات عمیق اسلامی حوزوی، میزان استقلال از دولت، استحکام روابط فرهنگی و خانوادگی، عوامل مهمی در بروز تفاوتها در دیدگاهها و عملکرد این رهبران بوده است». یافتههای پژوهش نشان میدهد که بیشتر رهبران شیعه پایگاه حوزوی دارند؛ و بسیاری از آنان از مجتهدان تراز اول و مراجع تقلید بودهاند، و مستقل از حکومتها به اداره امور میپرداختند. پیوندهای فرهنگی و خانوادگی آنان که همواره در صفوف نخست قیام و جهاد بودهاند، سبب ایجاد شبکهای گسترده از مبارزان ضد ظلم شده است. نبود این ویژگیها در رهبران اهل سنت به گسترش افراطیگری و ایجاد گروههای خشونتطلب سنی کمک کرده است.
Whether the origin of Shiite and Sunni leaders in martyrdom movements is different is the main question of this research and this article, which has been compiled in a descriptive and library method, after examining various aspects of Shiite and Sunni intellectual and jurisprudential differences in approach to martyrdom operations movements. His hypothesis is that the leaders of the Shiite movements mostly have a seminary base, and many of them were first-rate mujtahids and imitators, but Sunni leaders generally have a university degree and are deprived of a deep seminary Islamic education. The results of this study also show that this difference in origin has caused differences in the intellectual developments and performance of these leaders. Among other things, throughout history, Shiite leaders have run their affairs independently of governments, and their cultural and family exchanges, which have always been at the forefront of insurgency and jihad, have created a vast network of struggle against oppression. This feature does not exist among Sunni leaders, and for this reason they have fallen into the abyss of extremism, the current consequence of which is the emergence of violent Sunni groups.
خلاصه ماشینی:
تمايز منشأ و خاستگاه رهبران شيعي و پيشوايان فقهي اهل سنت در نهضت هاي شهادت طلبانه يعقوب توکلي *١ ، سعيد حسن زاده بوري آبادي 2 ١ دانشيار، دانشگاه معارف اسلامي ، قم ٢ دانش آموخته دکترا، دانشگاه معارف اسلامي ، قم چکيده اسلام براي حفظ موجوديت خود و رسيدن به مقاصد عالي به عواملي مانند فرهنگ جهاد و شـهادت طلبـي بـراي پيروزي مسلمانان نياز دارد؛ و يکي از روش هاي دفاعي عليه متجاوزان ، عمليات استشهادي است .
چه عواملي به تفاوت هاي فکري و فقهي شيعه و اهل سنت در رويکرد به افراطي گري منجر شده است ؟ با رويکرد مقايسه اي و گردآوري و تحليل داده هاي کيفي و استدلال هاي ارائه شده در متون فارسي و عربي ، و توجه به آيات شريفه ، فرضيه زير آزمون مي شود: «تفاوت در ميزان تحصيلات عميق اسلامي حوزوي ، ميزان استقلال از دولت ، استحکام روابط فرهنگي و خانوادگي ، عوامل مهمي در بروز تفاوت ها در ديدگاه ها و عملکرد اين رهبران بوده است ».
٣. شالوده فکري و اعتقادي عمليات استشهادي در پيشوايان فقهي شيعه مکتب تشيع ، بن مايه هاي اعتقادي خود را از آيات کريمه قرآن ، سنت نبوي و سيره امام علي (ع ) اخذ کرده و از بطن و متن اسلام اصيل ، اقتباس شده است (طبري ، ١٣٨٧: ٢٥٢).