چکیده:
دروزه از مفسران اشعری مذهب اهلسنت، بیشتر احادیث منسوب به ائمه علیهم السّلام را ساختۀ شیعیان و ناشی از تعصب دانسته و ذیل آیاتی که از نظر شیعه دالّ بر فضیلت اهل بیت علیهم السّلام است، نظر شیعیان را مورد مناقشه قرار داده است. دروزه شیعه را به هواپرستی متهم کرده و حصر در مورد اهلبیت علیهم السّلام ذیل آیاتی چون آیه مباهله را مخالف صریح قرآن دانسته است. بر این اساس در راستای پاسخ به این دیدگاه، با روش توصیفی- تحلیلی با تبیین مفهوم صحیح بطن و تاویل، به بررسی معیارهای صحّت بطن و تاویل از دیدگاه اهلسنت پرداخته شده است. بر اساس این پژوهش، تفاوت نگرش در تبیین ماهیت بطن و تاویل و عدم توجه به معیارهای صحت بطن و تاویل، موجب انتقادات دروزه شده است.
خلاصه ماشینی:
نقد دیدگاه دروزه پیرامون تأویل قرآن مرضیه قنبری* 1 دَروَزه از مفسران اشعری مذهب اهلسنت، بیشتر احادیث منسوب به ائمه علیهمالسلام را ساختۀ شیعیان و ناشی از تعصب دانسته و ذیل آیاتی که از نظر شیعه دالّ بر فضیلت اهلبیتاست، نظر شیعیان را مورد مناقشه قرار داده است.
(دروزه، 1421ق: 7/160-161) در حالی که بسیاری از مفسران اهل سنت نیز به این جریان اشاره کردهاند، (زمخشری، 1407ق: 1/368؛ قرطبی، 1364ش: 4/104؛ آلوسی، 1415ق: 2/182؛ طبری، 1412ق: 3/212؛ سیوطی، 1404ق: 1/38؛ بیضاوی، 1418ق: 2/20) از جمله سیوطی ذیل روایتی از صحیح مسلم و سنن ترمذی از قول سعد بنابیوقاص چنین آورده است: وقتی این آیه نازل شد، رسول اکرم، حضرت علی و حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسین علیهمالسلام را به عنوان اهل خود فراخواند.
(حبری کوفی، 1408ق: 248؛ بیضاوی، 1418ق: 2/20-21) اما در پاسخ به شبهات دروزه به بررسی دیدگاه مفسران اهلسنت پرداخته شده است؛ صاحب محاسن التأویل مراد از «نفس» در آیه را عزیزترین اهل فرد دانسته است که ارتباط قلبی با فرد دارد و با استناد به سخن عرفا، تعبیر «أنفسنا» در آیه را بر امام علی، دلالت بر اتحاد نفس حضرتش بر پیامبردانسته، و علت اتحاد نفس آنها را به خاطر اتصال به روح القدس بیان نموده است.
ذهبی در تفاسیر باطنی اشاری، ازجمله معیارهایی که بیان نموده است، اینکه شاهد (نص یا ظاهر) بر آن در جای دیگر قرآن باشد (ذهبی، بیتا: 2/357-358) برخی اندیشمندان اهلسنت نیز بطن و تأویل را به شرط عدم مخالفت با کتاب و سنت قابل پذیرش دانستهاند.