چکیده:
میزان و کیفیت ارتباط زن و مرد یکی از مسائلی است که دین مبین اسلام برای آن اهمیت خاصی قائل شدهاست، به گونهای که دستورات فراوانی برای آن صادر کردهاست؛ دستوراتی که در علم فقه، گاهی بهصورت حکم الزامی و گاهی بهصورت حکم غیر الزامی مطرح شدهاند. یکی از این دستورات، نهی از خلوت بین مرد و زن نامحرم است. خلوت به این معناست که زن و مرد نامحرمی در یک مکان، بدون حضور شخص سومی، تنها باشند و خلوت کنند. در اسلام از خلوت با نامحرم نهی شدهاست که برخی فقیهان این نهی را تحریمی میدانند و برخی دیگر، از آن کراهت برداشت کردهاند. خلوت با نامحرم از دیرباز مصادیق متعددی داشتهاست؛ اما با گسترش تکنولوژی و شیوع استفاده از فضای مجازی، خلوت با نامحرم در فضای مجازی نیز به مصادیق آن افزوده شدهاست. مقاله حاضر با مراجعه به کتب فقهی و با بررسی شرایط تحقق حکم خلوت با نامحرم و تطبیق آن با فضای مجازی، به این نتیجه رسیدهاست که شرایط نهی از خلوت با نامحرم در مورد فضای مجازی نیز وجود دارد. بنابر این، اگر خلوت با نامحرم در فضای حقیقی حرام باشد (بنابر اختلاف نظری که در مسئله وجود دارد)، خلوت در فضای مجازی نیز حرام خواهد بود و اگر در فضای حقیقی حکم به کراهت خلوت با نامحرم گردد، در فضای مجازی نیز همین حکم وجود خواهد داشت.
The extent and the quality of the relationship between men and women is one of the issues that Islām has given special importance to, as it has issued many rules for it. In jurisprudence, these rules have sometimes been presented as obligatory and sometimes as non-obligatory. One of these rules is the prohibition of being alone (khalwat) between non-maḥram men and women. Being alone means that the non-maḥram men and women must not be alone in a place without the presence of a third person. Being alone with non-maḥrams is forbidden in Islam and some jurists consider it as forbidden (ḥarām) and others as detestable (makrūh). For a long time, being alone with a non-maḥram has had many examples but with the development of technology and the growth of cyberspace, being alone with non-maḥrams in cyberspace has also been added to its examples. By referring to jurisprudential books and examining the conditions for fulfilling the ruling of being alone with non-maḥrams and applying it to cyberspace, the present study has concluded that there are conditions for forbidding being alone with non-maḥram in cyberspace. Therefore, if being alone with non-maḥrams is forbidden in face-to-face situations (based on theoretical differences that exist in this issue), being alone in cyberspace will also be forbidden, and if it is detestable (makrūh) in face-to-face situations it will also be detestable in cyberspace.
خلاصه ماشینی:
امام خمینی میگوید: «اگر مرد و زن نامحرم در محل خلوتی باشند كه كسی در آنجا نباشد در حالی كه دیگری هم نتواند وارد شود، چنانچه بترسند كه به حرام بیفتند، باید از آنجا بیرون بروند» (خمینی، 1426ق، مسئلۀ 2452) مفهوم این عبارت این است که ترس از وقوع در حرام یا امکان تحقق خلوت یکی از شرایط تحقق حکم حرمت یا کراهت خلوت است.
تویسرکانی در رسالة فی الغناء نیز در ابتدا همین ملاک را مطرح میکند و میگوید: «آنچه از تحریم نگاه و خلوت با نامحرم و همچنین حرمت ظاهر کردن زینت استفاده میشود، این است که هر آنچه سبب طغیان شهوت شود و درنتیجه، نفاق، شقاق و صرف اموال در باطل را موجب گردد، شارع به انجام آنها راضی نیست و آن امر در نزد مولا مبغوض است» (حسينى تويسركانى، 1418ق، 24)، اما او پس از نقل این مناطی که از تتبع در ابواب فقه بهدست میآید، آن را مورد مناقشه قرار میدهد و میگوید: «ملاکی که ذکر شد، یک مناط استنباطی و وجه اعتباری است که اگر اعتماد به آن جایز بود، لازم بود تا بسیاری از محلّلاتی که معلوم هستند حرام باشند.
درنتیجه، شرط دومی که برای تحقق حکم حرمت یا کراهت خلوت با نامحرم میتوان مطرح کرد این است که احتمال تحقق ریبه و شهوت وجود داشته باشد.
به اعتقاد فقیهان اگر مرد و زن نامحرم در مکانی حضور داشته باشند که امکان حضور شخص سومی وجود نداشته باشد، حکم خلوت محقق میشود (شهيد ثانى، 1413ق، 9/325؛ فاضل لنكرانى، 1422ق، 374؛ تبريزى، 1427ق، 308؛ حسينى روحانى، 1417ق، 331؛ سيفى مازندرانى، 1375، 179).