چکیده:
امروزه، پدیده سالخوردگی جمعیت و ارتباط آن با شاخصهای باروری، نیازمند سیاستگذاری و برنامهریزیهای مناسب برای کاهش این پدیده است. هدف این مطالعه، بررسی رابطه شاخصهای باروری و سالخوردگی جمعیتی در ایران، براساس مدلسازی ساختاری است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی، از نوع تحقیقات کاربردی بوده و شیوههای جمعآوری اطلاعات اسنادی است. برای جمعآوری دادهها، از سالنامه آماری کشور و سرشمارهای عمومی نفوس و مسکن، طی سالهای ۱۳۳۵ الی ۱۳۹۵ استفاده گردیده است. یافتههای پژوهش حاکی از این است که متغیرهای حرکات طبیعی جمعیتی (الگوهای جمعیتی) کل کشور، طی سالهای ۱۳۳۵۱۳۹۵ دارای روندی نزولی و شاخصهای سالمندی دارای روندی صعودی بوده است. همچنین، نتایج نشان داد، ارتباط منفی و معنیداری بین متغیر الگوهای جمعیتی، با سالمندی در کل کشور به میزان ۸۸۱/۰ و با مقدار t ۱۱۴/۵، وجود دارد. در مجموع، عوامل مربوط به الگوهای جمعیتی کل کشور، ۹/۷۳ درصد واریانس متغیر وابسته نرخ سالمندی را تبیین میکنند. با توجه به وضعیت سالخوردگی جمعیت در کشور، اجرای مداخلات کارا و موثر در شاخصهای باروری، در جهت بهبود وضعیت شاخصهای سالخوردگی امری ضروری است.
Today, the phenomenon of population aging and its relationship with fertility indices requires appropriate policies and planning to reduce this phenomenon. The aim of this study was to investigate the relationship between fertility indices and population aging in Iran based on structural modeling. Using descriptive-analytical method, this applied research has followed the documentary approach for collecting data. To collect data, Iran’s statistical yearbook and the general censuses of population and housing during the years 1335 to 1395 have been used. Findings indicate that during the years 1335-1395, the variables of natural population movements (population patterns) of the whole country had a downward trend and the aging indicators had an upward trend. Also, the results showed that there is a negative and significant relationship between the variable of population patterns and aging in the whole country at -0.881 and with a value of 5.114 t. In general, the factors related to the demographic patterns of the whole country explain 73.9% of the variance of the dependent variable of the aging rate. Considering the aging situation of Iran’s population, the implementation of efficient and effective interventions in fertility indices is necessary to improve the status of aging indices.
خلاصه ماشینی:
در همین راستا، هدف از این مقاله بررسی رابطه شاخصهای باروری و سالخوردگی جمعیت در ایران بوده که براساس اطلاعات مربوط به دورههای آماری 1335 تا 1395، مورد بررسی قرار گرفته است.
جدول 1: پایایی ترکیبی و میانگین واریانس شاخصها و مفاهیم مورد استفاده در این تحقیق {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} مأخذ: یافتههای تحقیق، 1398؛ مرکز آمار ایران (1395) یافتههای تحقیق براساس آنچه گذشت، مـاهيت و آهنگ تحولات جمعیت سالخورده در سالهاي اخير در ایران، موجب گرديده که برنامهریزان، سیاستگذاران و مدیران مربوط، مسئله سالخوردگی جمعیت را بهعنوان چالش اساسی در نظر بگیرند.
براساس نتایج جدول 3 و شکل 2، دوره آماری 1390ـ1395، نرخ رشد جمعیت کل کشور دارای کمترین میزان در دورههای آماری مورد بررسی (1335ـ1395)؛ یعنی 24/1 درصد بوده است.
جدول 4: وضعیت نرخ رشد سالمندی به تفکیک شهری و روستایی کل کشور طی سالهای 1335-1395 {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} منبع: مرکز آمار ایران طی 1335-1395؛ یافتههای تحقیق، 1398 در ادامه این بخش، به بررسی وضعیت متغیرهای حرکات طبیعی جمعیتی (نرخ موالید، نرخ باروری و نرخ تجدید نسل) کل کشور، طی سالهای 1335ـ1395 پرداخته شده است.
جدول 5: وضعیت متغیرهای حرکات طبیعی جمعیتی کل کشور طی سالهای 1335-1395 {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} منبع: مرکز آمار ایران طی 1335-1395؛ یافتههای تحقیق، 1398 مدلیابی معادلات ساختاری نرخ سالمندی و متغیرهای جمعیتی در ادامه، پس از مشخص شدن وضعیت اولیه شاخصهای جمعیتی و سالمندی در کشور، به بررسی وضعیت ارتباط کلی آن شاخصها با استفاده از مدل تحلیل معادلات ساختاری پرداخته شده است.
نتایج این مطالعه نشان ميدهد که با توجه به کاهش زاد و ولد و باروری در کشور، جمعیت کشور به سرعت در حال سوق به سمت سالخوردگی است.