چکیده:
بیش از 20 میلیون نفر جمعیت در روستاهای کشور زندگی میکنند که اکثریت قریب به نزدیک آنها به
حداقل خدمات بهداشتی و آموزشی جهت رفع نیازهای خود دسترسی ندارند. حتی در مکانهایی که چنین
خدماتی وجود دارد، سطح خدماتدهی آنقدر ضعیف است که نمیتوان گفت نیازهای دسترسی آنها به این
خدمات برآورده شده است. در سطح روستاهای شهرستان تبریز نیز ضعف دسترسی به خدمات آموزشی و
بهداشتی مشکلاتی را برای مردم ایجاد کرده و ضمن طولانی کردن سفرها و افزایش زمان آنها، هزینهی
افراد را نیز افزایش داده است. این تحقیق به منظور بررسی دسترسی فضایی و زمانی به خدمات بهداشتی و
آموزشی در روستاهای بخش مرکزی شهرستان تبریز صورت گرفته است. روش مطالعه از نوع توصیفی-
تحلیلی است که بر اساس آن، پس از تشکیل بانک اطلاعات مکانی از فضاهای درمانی و آموزشی در نرمافزار
ArcGIS و با بهرهگیری از مدلهای برآورد دسترسی، وضعیت شاخصهای دسترسی دهستانهای بخش
مرکزی شهرستان تبریز به هر یک از خدمات تعیین شد. نتیجهی تحلیل بیانگر عدم انطباق بین توزیع
جمعیت و پراکنش خدمات آموزشی و بهداشتی است. به عبارتیدیگر، روستاهای مرکزی و بزرگ دارای
دسترسی بهتری نسبت به نواحی پیرامونی هستند اما به دلیل نبود خدمات کافی سطح پوشش ضعیفی
دارند.
Problem definition: More than 20 million people now lives in the country, most of them do not have access to minimum health and education services to meet their needs. Even in places where such services exist, the level of service provision is so low that it cannot be said that their access needs are met. At the level of villages in Tabriz, lack of access to educational and health services has caused people problems and, while prolonging travel and increasing their time, has increased the cost of individuals.
Purpose: This research is designed to answer this question, using descriptive-analytical methods, based on secondary data analysis. Required information was extracted based on library studies and statistical publications of the Statistical Center of Iran, then statistical analysis has been performed.
Methodology: that based on this, after creating a spatial database of therapeutic and educational spaces in ArcGIS software and using estimation models Access, status of access indicators of rural districts in Central Part of Tabriz County was determined for each service. Then the Lorenz curve was used to show the distribution of services in the villages.
Innovation: The innovation of this paper is in the spatial analysis of access to services in the villages and the computation time of their travel time. so far, this study has been done mostly in cities and there is no research in the villages of Iran.
Results: The result of this analysis is the lack of consistency between the distribution of population and the distribution of educational and health services. In other words, the central and large villages have better access to the periphery, but because of lack of adequate services, they have poor coverage.
خلاصه ماشینی:
در داخل کشور در رابطه با موضوع تحقیق پژوهش های انجام گرفته غالبا در حوزه ی شهرها بوده و مطالعات اندکی در این زمینه در روستاها صورت گرفته ، پژوهش های انجام گرفته به شرح زیر است : محمدی و کیانی (١٣٨٦) در مقاله ای با عنوان تحلیل فضایی ارتباط بین دسترسی به راه و میزان توسعه یافتگی روستا با تأکید بر میزان دسترسی به خدمات در دهستان های قهاب جنوبی و بر آن جنوبی در بخش مرکزی شهرستان اصفهان با استفاده از نمره ی استاندارد و آزمون همبستگی پیرسون به بررسی تأثیر راه بر میزان توسعه و دسترسی روستاها پرداخته اند.
(رجوع شود به تصویر صفحه) 10- Penchansky and Thomas 11- Availability 12- Accessibility 13- Affordability 14- Acceptability 15- Accommodation 16- Aspatial ٣-٢- اندازه گیری فضایی و زمانی دسترسی از اواسط دهه ی ١٩٧٠ تلاش های زیادی برای اندازه گیری دسترسی فضایی به مکان های بهداشتی و آموزشی، شناسایی مناطق دارای کمبود خدمات ارائه شده ، آشکار کردن اختلاف بین مناطق روستایی و شهری انجام گرفت و در پی آن روش هایی برای اندازه گیری میزان دسترسی به خدمات در شهر و روستا به کار گرفته شد و این روش ها عمدتا در روستاها انجام گرفت ؛ چراکه مسافت خصوصا در روستاهای کم جمعیت و پراکنده مانعی آشکار در دسترسی به خدمات بود و باعث کاهش نگران کننده ی نیروی کار در بخش بهداشت و آموزش در این مناطق میشد.
(رجوع شود به تصویر صفحه) روش هایی که در این مقاله برای برآورد فضایی و زمانی دسترسی به خدمات استفاده شده شامل مدل های تعداد خدمات در یک مبدأ، میانگین فاصله از یک مکان و n خدمات و میانگین میزان زمان سفر برای رسیدن به خدمات است .