چکیده:
«نماز»، یکی از ارکان دین و دارای اهمیت ویژه است؛ از این رو خداوند به اهل ایمان دستور میدهد که در مسائل زندگی، از نماز کمک بگیرند: «وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ.» همچنین اقامۀ نماز، از خصوصیات مهم اهل ایمان و تقواست: «الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ.» همچنین نماز، انسان را از فحشا و منکر بازمیدارد. بازدارندگی نماز از گناه، مطلق نبوده و به شرایطی چند بستگی دارد؛ از جملۀ مهمترین شرایط اثربخشی نماز، خشوع در آن است. در این نوشتار، به راهکارهایی برای ایجاد خشوع در نماز پرداختهایم.
خلاصه ماشینی:
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم، دربارۀ معنای خشوع در نماز پرسیدند؛ حضرت فرمودند: «التَّواضُعُ فِي الصَّلاةِ وَ أَنْ يُقْبِلَ الْعَبْدُ بِقَلْبِهِ كُلِّهِ عَلَى رَبِّه؛ 2 فروتنی در نماز است و اینکه بنده با تمام قلب، به پروردگارش روی آورد.
)» ممکن است عدهای به ظاهر نماز بسنده کرده باشند؛ اما باید دانست آنچه ضرورت کسب خشوع را بر انسان روشن میسازد، فرمایش امیرالمؤمنین علیه السلام خطاب به کمیل است که فرمودند: «ای کمیل، مهم این نیست که (زیاد) نماز بخوانی، روزه بگیری و صدقه بدهی!
1. درک حضور خدا شایسته است که نمازگزار در نمازش، چنان غرق در عبادت و توجه باشد که غیر از خدا را هیچ بداند و اگر به این مقام دست نیابد، حداقل باید خود را در محضر خداوند متعال یافته و مخاطب خویش را وجود ذیجود حضرت احدیت بیابد.
بعد از معرفت به عظمت خداوند متعال، شناخت دیگری در اثر این تفکر در انسان مؤمن ایجاد میشود و آن، آگاهی بر کوچکی و ناچیزی بنده در برابر مولا و کوتاهی او در امر بندگی خداوند متعال است که این شناخت، موجب انکسار و شکستگی دل شده، او را خاشع مینماید.
میشود که انسان در عبادت الهی شاکر خداوند متعال گردد تا او را در درگاه خود راه داده و به او اجازۀ سخنگفتن در برابر مقام کبریایی خویش را عنایت کرده است و این شکرگزاری با شوق و عشق آمیخته شده، نمازگزار را خاشع میگرداند.
پس گویا لازم است تا نهایت تلاش خود را برای تقرب به خداوند متعال بنماید که این، آخرین توشۀ او از این دنیا خواهد بود.