چکیده:
احمدبنمحمدبنیحیی العطار از راویان معروفی است که با وجود نداشتن اصل و کتاب، در بسیاری از اسناد واقع در کتب اربعة حدیثی شیعه و همچنین کتابهای شیخ صدوق واقع شده است. او در کتب رجالی اصلی شیعه به صورت خاص توثیق نشده است؛ از این رو برای تصحیح روایات یادشده باید به توثیقات عامی که راجع به او مطرح شده است، تمسک جست. در نوشتار پیش رو با روش تحلیلی ـ اجتهادی و با بهرهگیری از مباحث استاد شبزندهدار، نگارنده به بررسی دوازده توثیق عام که راجع به این راوی، پرداخته است و پس از بررسیهای لازم توسط ایشان، پنج وجه را برای اثبات وثاقت ایشان قبول شده است که عبارتاند از: ترضی شیخ صدوق، نیاز نداشتن به توثیق خاص به دلیل اشتهار، توثیق شهید ثانی، اعتماد اصحاب به طریق مشتمل بر او، وجود راوی در طریق برخی از راویان که علامه آن طریق را صحیح دانسته است.
ʾAhmad ibn Muhammad ibn yahya al-ʿAttar is one of the famous narrators which having no ʿAsl or book, is mentioned in the ʾIsnad of many hadiths in the four famous shia hadith collections, as well as al-Shaykh al-Sadoq's works. He is not explicitly mentioned in Rijal of Shia as a reliable narrator, making it necessary to refer to the general tawthiqat. This article with analytical-'Ijtihadi method and consulting the viewpoint of Ayatullah Shabzendehdar, studies twelve general tawthiqs concerning this narrator. The author believes that five of them are acceptable, namely: Tarazzi of al-Shaykh al-Sadoq, being famous, tawthiq of al-Shahid al-Thani, the reliance of 'ashab on narrations including his name, and being in the list of narrators of some hadiths approved as authentic by al-ʿAllamah al- Hilli.
خلاصه ماشینی:
در مناقشه بدین وجه گفته میشود: صحت بیان مذکور متوقف بر این است که تقید به ذکر اختلافات توسط ناقلان احراز شود؛ برای نمونه در مورد شیخ طوسی میتوان تقید او را به ذکر اختلافات احراز کرد؛ چه اینکه ایشان وقتی روایتی را در تهذیب و استبصار نقل کرده و سپس طریقة آن را در مشیخه ذکر میکند، کاشف از نبود اختلاف بین طرق است؛ چراکه در صورت وجود اختلاف بین طرق، تذکر شیخ لازم بود و تذکر ندادن او منافی با وثاقت ایشان بود.
در سند این روایت دو سند تا محمدبنعلیبنمحبوب وجود دارد، سپس در روایاتِ بعد، به همین سند ارجاع میدهد تا روایت هجدهم که تعلیق صورت داده است؛ بنابراین وقتی محمد بن علی بن محبوب را ذکر میکند، یعنی همان دو سند موجود در روایت دهم تا ابن محبوب، در روایت هجدهم نیز وجود دارد؛ پس در این روایت، محمدبنعلیبنمحبوب نخستین شخص مذکور در سند نیست؛ افزون بر اینکه در بسیاری از موارد در کتاب تهذیب ـ به دلیل وجود محمدبنیحیی العطار در ابتدای سند ـ استفاده میشود که منبع شیخ طوسی کتاب محمدبنیحیی العطار بوده است.
توضیح اینکه گاهی اختلاف نقل در اسناد صحیح یا دارای اشکال توسط شیخ، در یک یا دو روایت رخ داده است که در این صورت ممکن است غفلتی برای شیخ پیش آمده باشد؛ ولی وقتی بسیاری از روایات از احمدبنمحمدبنیحیی نقل شده است، احتمال غفلت شیخ در مورد آن مردود است؛ از اینرو در مواردی که سند تامی وجود دارد و در عین حال ایشان از احمدبنمحمدبنیحیی نقل میکند، کشف میشود که این شخص از اعتبار لازم نزد شیخ برخوردار بوده است.