چکیده:
محققکرکی که یکی از علمای برجسته شیعه در عصر صفوی است، در دورهای از تاریخ به ایران آمد که از رسمیت یافتن مذهب تشیع در این کشور زمان زیادی نگذشته بود و جامعه از کمبود فقهای شیعه و رسالههای عملیه به شدت در تنگنا بود. بیتردید، فعالیت علمی علمای شیعه در این دوره مهمترین عامل در رشد و گسترش تشیع بوده است. محققکرکی ، با تألیف آثار، تربیت طلاب و تأسیس حوزههای علمیه و با احیای شعائر شیعه، نقش مهمی در ترویج شیعه در این عصر به ظهور رساند.از آغاز عصر اجتهاد تاکنون شاهد تحول و تکامل نظریه ولایت فقیه بودهایم و عوامل متعدد سیاسی، اجتماعی و... در تحول و تکامل این نظریه دخیل بوده است. محققکرکی در زمان خود بر نیابت عامه فقیه تأکید کرده است و بااستدلالهای فقهی خود، مبانی مشروعیت سیاسی و دینی حکومت صفوی را بنیان گذاشت. در این مقاله محقق از روش توصیفی – تحلیلی برای بررسی فرضیه مطروح خود استفاده نموده است و در صدد پاسخگویی به این پرسش است که ولایت فقیه در زمان صفویه چه جایگاهی داشته و اندیشههای سیاسی شیخ کرکی بر جایگاه ولایت فقیه در حکومت صفویه چه تأثیری گذاشته است؟ از آنجایی که وی با حل مسئله نماز جمعه در عصر غیبت در عمل برای فقیه اختیاراتی بیش از فتوا و قضاوت قائل شد به نظر میرسد از این طریق بر تقویت جایگاه سیاسی ولایت فقیه چه در زمان خود و چه بعد موثر بوده باشد و همین مسئله فرضیه کار است که در صورت اثبات پژوهش جدیدی محسوب میشود.
خلاصه ماشینی:
بازتاب اندیشه فقهی محقّق کرکی بر مناسبات سیاسی حکومت صفوی با علما سپیده محمدبیگی دهقی 1 عصمت کلانتری دهقی 2 چکیده صفویه به عنوان مدعیان احیای تشیع در سرزمین اغلب سنینشین ایران، خود را رویاروی علمای اهل سنت یافتند؛ هرچند با حضور قزلباشان پیرامون ایشان تا مدتی از آسیبهای نظری و عملی علمای اهل سنت در امان ماندند، اما با گذشت زمان و سبک رفتار قزلباشان، آنها را عناصر مناسب برای مشروعیتبخشی به خود نیافتند.
در این مقاله محقق از روش توصیفی – تحلیلی برای بررسی فرضیه مطروح خود استفاده نموده است و درصدد پاسخگویی به این پرسش است که «اندیشه فقهی محقق در زمان صفویه چه تأثیری بر مناسبات سیاسی عصر صفوی پس از او گذاشته است؟» ازآنجاییکه وی با حل مسئله نماز جمعه در عصر غیبت در عمل برای فقیه اختیاراتی بیش از فتوا و قضاوت قائل شد، به نظر میرسد از این طریق بر تقویت جایگاه سیاسی علمای شیعه با نمایندگان قدرت سیاسی در ولایات گوناگون، چه در زمان خود و چه بعد مؤثر بوده باشد و همین مسئله فرضیه تحقیق است که در صورت اثبات پژوهش جدیدی محسوب میشود.
اندیشه سیاسی محقق کرکی در ارتباط با جایگاه ولایت فقیه در اینجا باید به این مسئله اذعان کنیم که پیشینه همکاری علما با سلاطین به چند قرن پیش از حکومت صفویه برمیگردد و حتی در آثار برخی علمای شیعه از قرن پنجم به بعد بابی در مورد «مسئله همکاری با سلطان» وجود دارد.