چکیده:
شمار قابل توجهی از آیات قرآن به ترسیم آیندهنگرانۀ مقاطع زمانی پیشرو و توصیف اوضاع عالم و شرایط انسانها در این مقاطع اختصاص یافتهاند. اما وحدت سنخیت مقاطعِ پیش رو و نبود دانش کافی نسبت به هر کدام از این مقاطع سبب شده تا تعیین دقیق زمان تحقق این آیات در آثار تفسیری با در آمیختگیهایی همراه باشد. توجه به آیاتی که تصویری از ویژگیهای بهشت و اوصاف زندگی بهشتیان ارائه میدهند، میتواند در تعیین جایگاه زمانی آیات و کاهش این درآمیختگی مؤثر باشد. در آثار تفسیری چهار مصداق برای واژۀ «جنت» در آیات قرآن ذکر شده است؛ بهشت آدم(ع)، باغهای دنیایی، بهشتهای برزخی و بهشت پس از قیامت. نوشتار حاضر بعد از نمایان کردن زمینههای ایجاد درآمیختگی در مصداقیابی آیات توصیفگر آینده در قرآن، به بررسی تفسیری «جنت» توصیف شده در آیۀ 133 سورۀ آلعمران پرداخته و نشان داده که این بهشت در زمرۀ هیچ یک از مصادیق چهارگانۀ بر شمرده شده قرار نمیگیرد. توجه به ویژگیهای خاص این بهشت به همراه سایر قرائن موجود در آیات و روایاتی که به ترسیم اوضاع عالم در آستانۀ برپایی قیامت و ظهور امام زمان(عج) پرداختهاند، روشن میسازد که این بهشت، یک بهشت پیشاقیامتی است که در دوران ظهور و بعد از پایان نابودی کامل بدان و بدیها برپا میشود. در حقیقت آیۀ مزبور توصیفی قرآنی از فرجام دنیا است؛ بهشتی که گسترۀ آن آسمانها و زمین را فرامیگیرد.
A considerable number of the Qur’anic verses are devoted to the futuristic depiction of periods ahead, the description of the situation of the world and the state of humans in these periods. However, the unity of the nature of the following periods as well as the lack of sufficient knowledge about them have led to a complicated determination of the exact time of fulfilling these verses in interpretive works. An attention to the verses portraying the characteristics of Paradise and its residents can be applicable for decreasing the temporal position of verses and reducing this complication; Four examples of the Qur’anic word “jannah” are mentioned in commentaries: Adam’s Paradise, worldly gardens, purgatory Paradise and Paradise after the Resurrection. Having showed the grounds for creating the complication in exemplifying the descriptive verses of the future in the Qur’an, this article examines the interpretation of “Paradise” described in Surah Al-e ‘Imran: 133. It proves that this paradise is not included among the above examples. Paying attention to the special features of this paradise, along with other evidences in the verses and hadiths depicting the situation of the world on the Resurrection Day and the Advent of Imam of the Age, makes it clear that this paradise is a pre-resurrection paradise that will be established during the Advent and after the complete destruction of evils. In fact, this verse is a Qur’anic description of the end of the world; a Paradise that includes the heavens and the earth.
خلاصه ماشینی:
ابن شهر آشوب در کتاب مناقب خود و بحراني در تفسـير البرهـان، در مـورد سـبب ن ول آيۀ ٤٣ سورٔە نحل گ ارشي را نقل ميکنند که مطـابق آن «کعـب الاشـرف»، عـالم يهودي ، از يکي از صحابه که بعدها بر جايگاه حکومتي رسول لله (ص ) تکيه زد، در مـورد «جنة عرضها السماوات و الأرض» سؤال ميپرسد که اگر يـک بهشـت تمـام آسـمان هـا و زمين را دربرمي گيرد، پس ديگر بهشت هاي قيامت کجا جاي خواهنـد گرفـت ؟ او چـون جوابي دريافت نميکند، سؤال خود را ن د اميرالمؤمنين (ع ) ميبرد.
گ ارش هاي حـاکي از سـؤالهـايي در مـورد وسـعت ايـن بهشـت از رسول لله (ص )، در آثار تفسيري شـيعيان [٥، ج٢، ص١٢٠؛ ٢٢، ج٢، ص ٨٣٧؛ ٢٧، ج١، ص٣٨٩] و اهل سنت [٢٣، ج٤، ص٦٠] و مراجعۀ ابن عباس به عالمي از اهل کتاب بـراي پرسش در مورد بهشت مطرح شده در اين آيـه [١٧، ج٢، ص٧]، نمونـه هـاي ديگـري از تلاش براي فهم دقيق معناي اين آيه از صدر اسلام است .
همچنين بررسي اين آثار روشن ميسازد که مسئلۀ زمان تحقق اين بهشت کمتر مورد توجـه مفسران قرار گرفته است و بحث هاي شکل گرفته ذيل اين آيه ، معطـوف بـه معنـاي عبـارت: «جنة عرضها السماوات و الأرض » ميشود که در قالب سه ديدگاه قابل مطالعه است : مطابق با نخستين ديدگاه ، بعضي از تفاسير اهـل سـنت بـه نقـل از برخـي صـحابه و تابعان ، آنرا به معناي بهشتي ميدانند به پهناي آسـمان هـاي هفـت گانـه و زمـين هـاي هفت گانه ، هنگامي که به يک ديگـر پيوسـته باشـند [٢، ج٢، ص٢٧١؛ ١٦، ج١، ص٤١٥؛ ٢٣، ج٤، ص٦].