چکیده:
شکواییه یکی از گونههای اصلی ادبیات غنایی است. شاعران که وجود خویش را مورد خدشۀ روزگار و حتی معشوق میبینند، با زبان شکواییه شرح حال خویش مینمایند و آلام فکری، ناکامیها، رنجها و ناامیدیهای خود را بیان میکنند. ترانههای عامه، بهدلیل پاسداری از هویت فرهنگی ـ ملی و انتقال احساسات و عقاید گذشتگان، بخش مهمی از ادبیات شفاهی را تشکیل میدهند. در میان قالبهای شعری، دوبیتی، صمیمیترین و نزدیکترین قالبی است که هم سراینده و هم مخاطب بهآسانی با آن ارتباط برقرار میکند. این پزوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی قصد دارد تا درونمایۀ شکواییه را در دوبیتیهای عامیانۀ مازندران و خراسان بررسی کند. با مطالعۀ بیش از 3.000 دوبیتی عامیانۀ مازندرانی و خراسانی، 435 دوبیتی یعنی حدود 5/14درصد درونمایۀ شکواییه دیده شده است. این شکوهها از نظر محتوایی به دو دستۀ شخصی و فلسفی تقسیم شدهاند. براساس دستهبندی انواع شکواییهها و یافتههای تحقیق میتوان گفت که در خراسان شکایت عاشق از بیوفایی معشوق و در مازندران شکایت از غم غربت بیشترین بسامد را داراست. در بقیۀ شکواییهها همانند: شکایت از غم عشق؛ شکایت از دلتنگی؛ شکایت از خدمت سربازی؛ شکایت از والدین؛ شکایت از رقیب عشقی؛ شکایت از تنهایی؛ شکایت از زن بیوفا؛ شکایت از بخت و اقبال بد؛ شکایت از روزگار و شکایت از خداوند، آمار شکواییهها در دو استان نزدیک به هم است
خلاصه ماشینی:
واکاوي تطبيقي درون مايۀ شکواييه در دوبيتيهاي ادب عامۀ مازندران و خراسان 1* ويدا ساروي (دريافت : ١٤٠٠/٠٨/١٦ پذيرش : ١٤٠٠/١١/١٨) چکيده شکواييه يکي از گونه هاي اصلي ادبيات غنايي است .
براساس دسته بندي انواع شکواييه ها و يافته هاي تحقيق ميتوان گفت که در خراسان شکايت عاشق از بيوفايي معشوق و در مازندران شکايت از غم ١.
اين شکوه ها از نظر محتوايي به دو دستۀ شخصي و فلسفي تقسيم شده اند که در بخش يافته هاي تحقيق با ذکر يک نمونه از مازندران و يک نمونه از خراسان ، به تحليل و بررسي آن پرداخته ايم .
در ادب عامۀ مازندران و خراسان چه عواملي سبب سرايش دوبيتيهايي با درون مايۀ شکواييه شده است ؟ 97 ٢.
اگر در ادب کلاسيک شاعر از سرگرداني، حبس ، بيتوجهي حاکمان نسبت به اهل فضل بيشتر از ديگر موضوعات شکوه دارند، در ادب عامه درد و غم ناشي از شکست عشقي، غم غربت ، ازدواج هاي زودهنگام و تحميلي، همراه نبودن بخت و اقبال ، فقر و تنگدستي حاصل از سايۀ شوم نظام ارباب و رعيتي، بيکسي و تنهايي و...
در ادب عامۀ خراسان و مازندران عشق همانند ساير گويش هاي ايران مهم ترين درون مايه است .
٢. براي ديدن ديگر نمونه ها که بيانگر شکايت عاشق از غم غربت باشد در مازندران ، ر.
براي ديدن ديگر نمونه ها که بيانگر شکايت عاشق از معشوق بيوفا باشد، در مازندران ميتوان ر.
٨ ؛ نصري اشرفي، ١٣٧٦، ص ٦؛ تاج الدين ، ١٣٩١، ص ٩٢؛ در خراسان ناصح ، ١٣٧٧، صص ٩١-٩٢-٩٤-٩٥؛ ميهن دوست ، صص .