چکیده:
إحصاء الایقاعات رسالهای است در ایقاعاتِ موسیقی، تألیفِ ابونصر فارابی به زبان عربی. با توجه به دسترسی فارابی به آثار مکتوب و شفاهی موسیقیدانان مشهور قرون اولیه و امکان نقل و نقد آراء ایشان، تبیین نظریۀ ایقاع وی، نشاندهندۀ جایگاه ارزشمند این رساله در میان سایر تألیفات فارابی در موضوعِ موسیقی است. این مقاله با مطالعۀ نظریۀ ایقاعِ فارابی در کتاب موسیقی الکبیر، کتاب الایقاع و رسالۀ إحصاء الایقاعات، علاوه بر تشریح این نظریه، سیر تحول و چگونگی تکامل آن را در رسالۀ إحصاء الایقاعات واکاوی می کند. در ادامه، ضمن بررسی تأثیرات آراء ایقاعی فارابی بر موسیقیدانان دیگر، تکنسخۀ خطی این رساله معرفی میشود.
Ihsa’ al-Iqa’at is an Arabic essay on the Iqa’at of music authored by Abu Nasr Farabi. Considering his access to the written as well as oral sources of the renown musicologists of the early centuries and the possibility of his utilizing and examining such sources, Farabi’s exposition of the Iqa’ theory, demonstrates the invaluable place of this treatise among his other writings on music. This article, by examining Farabi’s theory of Iqa’ in his Musiqi al-Kabir, Ketab al-Iqa’ and Ihsa’ al- iqa’at, explores the development of this theory and the process of its perfection in the treatise of Ihsa’ al-Iqa’at. It will additionally analyze the theory itself. Then, while investigating the influences of Farabi’s views on other musicologists, the article will introduce the sole manuscript of the treatise.
خلاصه ماشینی:
آینۀ میراث، مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب دوفصلنامۀ علمی (مقالۀ علمی ـ پژوهشی)، سال 19، شمارۀ 2 (پیاپی: 69)، پاییز و زمستان 1400، 121 ـ 147 نظریۀ ایقاع فارابی در رسالۀ «إحصاء الایقاعات» و بررسی سیر تکامل آن در خلال آثار موسیقی وی همراه با معرفیِ تکنسخۀ خطی این رساله آزیتا صادقین 1 چکیده إحصاء الایقاعات رسالهای است در ایقاعاتِ موسیقی، تألیفِ ابونصر فارابی به زبان عربی.
ـ با اینکه هدف فارابی از بهکاربستن روشِ «الوضع بـحذاء العین» سهـولت در بهیادسپردن و استفاده عملی از ایقاعات میباشد، اما در بسیاری از موارد، نمادگذاری و صورت مکتوب ایقاع، در نسخۀ خطی إحصاء الایقاعات و کتاب الایقاع درهمپیچیده یامغلوط ترسیم شدهاند که موجب گمراهی خواننده میشود، اما با تطبیق مطالب و ترسیمات دو رساله میتوان به صورت صحیح مطالب دست یافت.
تعریف ایقاع در نظریۀ فارابی ایقاع در هر سه اثرِ موسیقی الکبیر، إحصاء الایقاعات و کتاب الایقاع نگهدارندۀ زمانِ بین نغمات تعریف شدهاست: ـ ایقاع عبارت است از انتقال از خلال چندین نغمه در زمانهایی که اندازهها و نسبتهای معینی دارند» (فارابی، 1375: 200).