چکیده:
کهن الگوها در تمام علوم ازجمله معماری نقش مهمی در شناسایی و بازشناسی نظم موجود در دیدگاههای اندیشمندان
به عنوان چراغ راه آیندگان ایفا کرده است. اهمیت گونه شناسی در معماری به گونهای است که از حدود دوهزار سال پیش در
آثار معماران مشهور ازجمله ویترویوس دیده میشود. بررسی کهن الگوها درگذشته بر اساس مقایسه پلان خانهها و
به صورت تحلیل دیداری صورت میگرفت ولی اکنون مقایسه کهن الگوها را میتوان به صورت کمی بررسی و تحلیل نمود
که این کار با استفاده از ترسیم گراف پلان توجیهی و محاسبات ریاضیاتی انجام میگیرد. به عبارت دیگر با استفاده از
تفکیک و کدبندی فضاها و مشخص نمودن ارتباط فضاها با یکدیگر میتوان به پلان محدب دست یافت و بدین وسیله
گراف پلان توجیهی ترسیم میشود و با محاسبه درجه هم پیوندی، اهمیت و نقش فضاها در هر پلان مقایسه شده و
درنهایت میتوان به یک کهن الگو دست یافت که پلانها فارغ از اندازه و فرم از یک الگوی واحد تبعیت میکنند. مطالعه
حاضر به بررسی و مقایسه کهن الگوی خانههای سنتی اقلیم گرم و خشک کاشان با خانههای سنتی معتدل و مرطوب
شمال ایران با استفاده از نحو فضا و ارتباط آنها با یکدیگر میپردازد و این پرسش را پاسخ میدهد که چه تفاوتی در
کهن الگوی این خانهها با توجه به تفاوت اقلیم زیستی در آنها وجود دارد. نتایج مطالعه نشان میدهد که بیشترین هم
پیوندی و یکپارچگی فضایی در حیاط و ایوان خانههای موردمطالعه مشاهده میشود و کمترین هم پیوندی مربوط به
پستوها و بیرونی هست. بدین ترتیب افق فکری معماران در این دو اقلیم بدین گونه بوده است که از حیاط و ایوان به عنوان
فضایی که مرکزیت دسترسی به فضاهای دیگر را فراهم میکند استفاده میشود و پستوها به عنوان خصوصیترین فضا
بکار گرفته شده است. در این تحقیق نمونههای موردی خانههای اقلیم گرم و خشک کاشان (نشاسته پور، کارخانه چی، بنی
احمدی و قریشی) و خانههای اقلیم معتدل و مرطوب شمال ایران (شفاهی، دارویی، کاشانی، قدیری، کیا و فاطمی) مورد
مطالعه قرار گرفتهاند و نمونه کهن الگوهای پیشنهادی هر دو اقلیم، بررسی و مقایسه شده است
خلاصه ماشینی:
در اين تحقيق نمونه هاي موردي خانه هاي اقليم گرم و خشک کاشان (نشاسته پور، کارخانه چي ، بني احمدي و قريشي ) و خانه هاي اقليم معتدل و مرطوب شمال ايران (شفاهي ، دارويي، کاشاني ، قديري ، کيا و فاطمي ) مورد مطالعه قرار گرفته اند و نمونه کهن الگوهاي پيشنهادي هر دو اقليم ، بررسي و مقايسه شده است .
آنچه به عنوان سؤال تحقيق مطرح مي شود اين است که چه تفاوتي در اولويت بندي فضايي در ديدگاه معماران در اين دو اقليم وجود دارد و با در نظر گرفتن و مقايسه مقادير هم پيوندي ١ که شاخصي براي پيوستگي و يکپارچگي با فضاهاي ديگر خانه ها است مي توان به کهن الگويي دست يافت که نشان مي دهد حياط و ايوان داراي بيشترين هم پيوندي در هر دو اقليم بوده و پستوها جزء فضاهاي دورافتاده تر از بقيه فضاها مي باشند.
شکل ٢- گراف پلان توجيهي خانه نشاسته پور )٢٠١٩,Alitajer( جدول ٢- نتايج هم پيوندي فضاي خانه هاي اقليم گرم و خشک کاشان (نگارنده ) (به تصویر صفحه رجوع شود) هم پيوندي (i) فضاها خانه ٤ خانه ٣ خانه ٢ خانه ١ (قريشي) (بني احمدي) (کارخانه چي ) (نشاسته پور) ≠ (Vα) 2,85 3,23 4,07 ٣,٤٨ بيروني 1 6,58 4,89 7,13 ٥,٦٧ هشتي (E) 2 14,25 8,14 14,25 ١١,٧٧ حياط (Y) 3 8,55 9 9,5 ١٢,٧٥ ايوان (B) 4 5,7 3,64 5,7 ٥,٤٦ آشپزخانه (K) 5 4,89 4,89 6,11 ٥,٨٨ پذيرايي (L) 6 4,62 5,03 4,89 ٥,٤٦ اتاق ١ (R١) 7 5,9 4,75 5,18 ٥,٨٨ اتاق ٢ (R٢) 8 4,89 4,89 6,58 ٥,٤٦ اتاق ٣ (R٣) 9 5,03 3,35 6,84 ٥,١ اتاق ٤ (R٤) 10 3,23 2,48 3,89 ٣,٥٦ پستو (C) 11 (به تصویر صفحه رجوع شود) شکل ٣- نمودار هم پيوندي خانه هاي اقليم گرم و خشک کاشان (نگارنده ) در شکل ٣ نمودار هم پيوندي خانه هاي موردمطالعه اقليم گرم و خشک کاشان نشان داده شده است .