روش، مبانی و نظریه انسان کامل در اسلام و انسان گرایی مقاله

روان‌شناسی کمال که به تحقیق و بررسی انسان تکامل یافته وفراتر از بهنجارمی پردازد، ازموضوعات جذابی است که برخی از روان‌شناسان، مخصوصا انسان‌گراها در دهه‌های اخیر به آن پرداخته‌اند. موضوع «انسان کامل» همچنین یکی از محوری‌ترین موضوعات مبانی انسان‌شناختی در دیدگاه اسلام می‌باشد. نوشتار پیش‌رو نخست به طرح دیدگاه‌های دو تن از سردمداران مکتب انسان‌گرایی در قالب روش‌ها، مبانی، ویژگی‌ها و نظریه شخصیت کامل می‌پردازد. آن‌گاه ضمن جمع‌آوری آیات مختلف مربوط به موضوع، اندیشه‌های مفسران را در این باره، تبیین می‌کند. سرانجام در یک بررسی تطبیقی نقاط اشتراک و جدایی این دو مکتب را بر می‌رسد.

"راجرز معتقداست در طبیعت انسان، وحشی‌گری وجود ندارد و فقط انسانیت درانسان وجود دارد و در این باره چنین بیان می‌کند: «یکی از انقلابی‌ترین مفاهیمی که از تجربه کلینکی ما رشد یافته است، تشخیص فزاینده این نکته می‌باشد، که درونی‌ترین ماهیت بشر، ژرف‌ترین لایه‌های شخصیت او و پایه «طبیعت حیوانی» او طبیعتی مثبت است؛ یعنی هسته درونی شخصیت انسان خود ارگانیسم است که به گونه‌ای بنیادی، موجودی اجتماعی شده، پیش رونده، خردگرا و واقع‌بین می‌باشد (راجرز، 1961، ص 91). اما عمده مباحث قرآن درباره انسان، مربوط به بعد فراطبیعی او است؛ زیرا روح در فرمایش امام صادق(ع) حقیقت و اساس وجودی انسان معرفی شده است (بحار، ج 1، ص82) و انبیا و پیامبران الهی برای رشد دادن و به شکوفایی رساندن این بعد انسان برگزیده شده‌اند (نهج البلاغه، خطبه 1). قرآن جهت غنابخشیدن به جوهر وجودی انسان و به فعلیت رساندن و شکوفاکردن استعدادهای بالقوه انسان، مسیری را برای او ترسیم کرده است و او را همچون مسافری می‌داند که خواهان رسیدن به هدف و مقصد خویش است (انشقاق/6) و از آن به «صیرورت» (شوری/53) یاد می‌کند، که همان سیرت درونی است و به معنای متحول‌شدن و از نوعی به نوع دیگر انتقال و تکامل‌یافتن است؛ همانند صیرورت میوه که طی آن مواد معدنی از خاک حرکت کرده، از راه ریشه، جذب درخت می‌شود و بعد به مرحله شکوفه و پس از آن میوه خام و در نهایت به میوؤ رسیده، تبدیل می‌گردد."