چکیده:
جایگاه موضوعات مذهبی در هنرهای ایران کاملا مشهور است و بیشتر هنر ها ریشه در فرهنگ مذهبی دارد که هنر فرش بافی خود گواه بر این موضوع است. هدف از این پژوهش بررسی قالی های قاجار و پهلوی است که نقش مایه مذهبی در آن به کار رفته است و از آنجایی که مشترکاتی در فرش های این دو دوره وجود دارد، با تحلیل و تطبیق و طبقه بندی این فرش ها به بررسی شباهت ها و تفاوت های آنها پرداخته و قابلیت های آنها را به طور گسترده بررسی خواهیم کرد تا اهمیت، جایگاه و نحوه ی به کارگیری و نگرش هنرمند و مردم این دو دوره در این طرح ها را نشان دهیم. پرسش های مطرح شده در این پژوهش:1-موضوعات و مفاهیم به کار رفته در فرش های دوره قاجار و پهلوی چیست؟2-وضعیت به کارگیری و دوام موضوعات مذهبی در فرش های دوره قاجار و پهلوی چگونه بوده است؟ روش تحقیق تاریخی، توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات میدانی و کتابخانه ای که پس از بررسی نمونه های فرش های دارای مضامین مذهبی موجود در موزه های تهران انجام شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که در فرش هایی دوره قاجار، چهره ها و شمایل، روایات و وقایع مذهبی شیعی و همچنین سایر ادیان رواج داشته و در دوره پهلوی، اکثر موضوعات مذهبی، حول وقایع زندگی پیامبر اسلام(ص) و امامان شیعه، به ویژه شمایل حضرت علی (ع) بوده است. به دلیل اینکه جامعه قاجار یک جامعه مذهبی بوده، این تصاویر از آغاز تا به انتهای این دوره بر باورهای دینی مردمان تاثیر گذاشته؛ و سپس در دوره پهلوی با تغییر شرایط اجتماعی، سلیقه مردم نسبت به شرایط جدید شکل گرفته و بنابراین، قالیچه های مذهبی دوره قاجار جایگاه مهم تری را در انتقال مفاهیم مذهبی، نسبت به دوره پهلوی داشته اند.
The place of religious subjects in Iranian arts is quite famous and most of the arts are rooted in religious culture, which is evidenced by the art of carpet weaving. The purpose of this study is to study the Qajar and Pahlavi carpets in which the religious theme has been used and since there are commonalities in the carpets of these two periods, by analyzing, matching and classifying these carpets to examine the similarities and differences We will discuss their activities and their capabilities in detail to show the importance, position and manner of employment and attitude of the artist and the people of these two periods in these projects. Questions raised in this research: 1- What are the topics and concepts used in Qajar and Pahlavi carpets? 2- What was the status of the use and durability of religious subjects in the carpets of the Qajar and Pahlavi periods? Historical, descriptive-analytical research method and field and library information collection method that has been done after examining samples of carpets with religious themes in Tehran museums. The results of this study show that in the carpets of the Qajar period, figures and icons, Shiite religious narrations and events as well as other religions were prevalent and in the Pahlavi period, most religious topics revolved around the life events of the Prophet (PBUH) and Shiite Imams have been especially the image of Imam Ali (as). Because Qajar society was a religious society, these images influenced the religious beliefs of the people from the beginning to the end of this period; And then in the Pahlavi period with the change of social conditions, people's tastes towards the new conditions were formed and therefore, the religious rugs of the Qajar period had a more important place in the transmission of religious concepts than the Pahlavi period.
خلاصه ماشینی:
ازآنجاییکه جایگاه موضوعات دینی و مذهبی در میان هنرمندان مسلمان در خلق آثار هنری در طول دورههای مختلف آشکار و نمونههای زیادی از آنها در هنر فرش ایران قایل مشاهده است، ضروری است که بهصورت مشخص و جداگانه بدان پرداخته شود و با تحلیل و تطبیق و طبقهبندی این فرشها به بررسی شباهتها و تفاوتهای آنها پرداخته و قابلیتهای آنها را به طور گسترده بررسی شود تا اهمیت، جایگاه و نحوهی بهکارگیری و نگرش هنرمند و مردم این دو دوره در این طرحها مشخص شود، که این خود گامی در جهت اعتلا، رشد و شناسایی هر چه بیشتر سبکهای متنوع هنری در فرش ایران است.
2. موزه ملی ایران جدول ۴: فرشهای دارای موضوعات مذهبی دوره قاجار، موزه ملی ایران (نگارنده،1400) Table 4: Carpets with religious themes of the Qajar period, National Museum of Iran {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} 8.
3. گنجینه موزه دفینه جدول ۵: فرشهای دارای موضوعات مذهبی دوره قاجار، موزه گنجینه دَفینه (نگارنده،1400) Table 5: Carpets with religious themes of the Qajar period, Dafineh Treasure Museum {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} 8.
5. موزه ملی ملک جدول ۷: فرشهای دارای موضوعات مذهبی دوره قاجار، موزه ملی ملک (نگارنده،1400) Table 7: Carpets with religious themes of Qajar period, Malek National Museum {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} 9.
2. موزه فرش ایران جدول 9: فرشهای دارای موضوعات مذهبی دوره پهلوی، موزه فرش ایران (نگارنده،1400) Table 9: Carpets with religious themes of the Pahlavi period, Iranian Carpet Museum {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} 9.