چکیده:
حقوق مالکیت معنوی تعادل بخش میان حقوق مادی و معنوی پدیدآورنده از یکطرف و بهره مندی جامعه از آثار مزبور را از سوی دیگر فراهم می نماید. نرم افزارهای کامپیوتری به عنوان یکی از مصادیق مالکیت معنوی و یکی از کارآمدترین این نوع آثار در زندگی امروزه ، بیش از گذشته ، توجهات را به سوی خود جلب نموده به نحوی که بسیاری از کشورها را به قانونگذاری ویژه در این خصوص واداشته است ، همچنانکه کشور ایران نیز از این مقوله استثناء نبوده و قانون پدیدآورندگان نرم افزارهای کامپیوتری در سال ١٣٧٩ به تصویب رسانیده است . با توجه به دیدگاه غالب کشورها و نیز دیدگاه بین المللی نسبت به قرار گرفتن نرم افزار در میان آثار ادبی و هنری در شناسایی حقوق نرم افزار در قوانین مدون ، این امر به عرفی جهانی مبدل شده است ضمن آنکه شناسایی نرم افزار به عنوان یک اختراع در صورت حائز شرایط بودن ، مورد قبول واقع گردیده است . حمایت های قانونی از صنعت نرم افزار تحت رژیم های مختلف حقوقی به عمل می آید که از مهم ترین آن ها نظام مالکیت های ادبی و هنری یا همان رژیم کپی رایت است . نظام پیش گفته یکی از دو شاخۀ اصلی حقوق مالکیت های فکری به حساب می آید. در ادبیات و واژه شناسی حقوق مالکیت فکری ، آنچه مورد حمایت نهاد مالکیت های ادبی و هنری قرار می گیرد به عنوان اثر شناخته شده و بر این پایه اگر بنا باشد از نرم افزار حمایت حقوقی مربوط به نظام مالکیت های ادبی و هنری یا کپی رایت به عمل آید، ناگزیر از آن هستیم که نرم افزار را نیز به مثابه یک اثر قابل حمایت در نظام مالکیت های ادبی و هنری بپنداریم . این در حالی است که به علت ویژگی های فنی و منحصر به فرد نرم افزار، میان اثر به مفهوم سنتی آن و نرم افزاری که قرار است مصداقی از آثار ادبی و هنری دانسته شود، تفاوت های معناداری وجود دارد
خلاصه ماشینی:
اگـر ايـن احتمال پذيرفته شود، در دو ناحيه بايد بررسي صورت گيرد؛ نخست اينکه درباره چيستي خود موضـوع و ماهيـت رابطـه ميـان پديدآورنده و پديده فکري و دوم دليل مشروعيت اين احکام چيست و اينکه چرا به لحاظ شرعي مي توان اين آثـار را بـر چنـين موضوعي بار کرد؟ همچنين با اين فرض که مالکيت فکري مصداق همان عنوان هاي موجود در نظام باشد بايد ديد ايـن مصـداق 644 چگونه پديد آمده است .
برخي ديگر حمايت از آن ها در چهارچوب قواعد خاص را توصيه مي کردند که اين ديـدگاه نيـز پذيرفتـه نشـد، زيرا صنعت نرم افزار حمايتي سريع و مؤثر را طلب مي کرد همانطور که در گفتار قبل آورده شد گرايش اوليه در مورد حمايـت از نرم افزارهاي کامپيوتري قرار دادن اين فعاليت ها تحت لواي کپي رايت بوده است و از دهه هفتاد کـه نـرم افزارهـا در سـطح بين المللي مطرح شده اند عمده کشورها در مقررات حق مؤلف خود مواردي را در مورد نظام حمايتي از نرم افزارها پيش بينـي نموده اند و در ادامه همين روند نيز در مقررات تريپس نرم افزارها تحت شمول کپي رايـت قـرار گرفـت ولـي ايـن امـر مـانع از اختراع پذيري نرم افزارهاي کامپيوتري نمي شود چرا که ماده ٢٧ موافقـت نامـه تـريپس هرنـوع اختـراع را از اشـکال مختلـف تکنولوژي صرف نظر از نوع آن در صورت داشتن شرايط ماهوي قابل ثبت و مستحق دريافت حق اختراع مي داند و با توجـه بـه اهميت صنعت رايانه مسلما صنعت نرم افزاري در صورت داشتن شرايط ماهوي اختـراع يعنـي نـوآوري گـام ابتکـاري و کـاربرد صنعتي مي تواند حق اختراع دريافت کند.