چکیده:
انبیا در دعوت خود روش های مختلفی را بکار گرفته اند که حکمت، موعظه حسنه و جدال محورهای کلی آنست و در شرایط خاص می تواند از برخورد قهرآمیز بهره گرفته شود. در مقابل نیز ائمه کفر، ملا، مترف و عوام نادان به مقابله پرداخته و از شیوه هایی چون بی اعتنایی، جنگ روانی، تهمت، جلوگیری از تبلیغ، شکنجه، تبعید و قتل استفاده کرده اند.
خلاصه ماشینی:
(البقره/253)به همانگونه که ملائکه مقامات معلومی دارند، و ما منّا الاّ له مقام معلوم (الصّافّات/164)و اصولا اختلاف میان مخلوقات از آیات الهی است: و من ایاته خلق السموات و الارض و اختلاف السنتکم و الوانکم انّ فی ذلک لایات للعالمین (الروم/22)این نیز طبیعی است که هر پیامبری متناسب با فرهنگ رایج در قوم خود به دعوت آنها بپردازد و با زبان آنها سخن بگوید: و ما ارسلنا من رسول الاّ بلسان قومه لیبین لهم (ابراهیم/4)و باز طبیعی است که امیال افراد،آنها را به موضعگیری درمقابل هر حرکت اصلاحی وادار نماید،بدانگونه که بنی اسرائیل بودند: افکلّما جاءکم رسول بما لا تهوی انفسکم استکبرتم ففریقا کذّبتم و فریقا تقتلون (البقره/78)و نخستین موضعگیری مخالفین درمقابل دعوت پیامبران(ع)،بیتوجهی به دعوت بوده است: و انّی کلّما دعوتهم لتغفرلهم جعلوا اصابعهم فی اذانهم و استغشوا ثیابهم (نوح/7) و قالوا قلوبنا غلف (البقره/88) و قال الذّین کفروا لا تسمعوا لهذا القران و الغوافیه لعلّکم تغلبون (فصّلت/26) بنابراین باید دید که: الف:آیا شیوهء دعوت انبیاء صرفا تأثیری بوده و از نوع برخورد جامعه اثر نپذیرفته و یا اینکه مجموعهای از روشها متناسب با وضعیت جامعه بکار گرفته میشده است؟ ب:در دعوت انبیاء بشارت مقدم بوده ویا اینکه انذار تقدم داشته است؟ ج:وجوه مشترکی که در دعوت همهء انبیاء وجود اشته،چه بوده است؟ تقدم انذار یا تبشیر؟ قرآن پیامبران را نخست مبشرّ و پس از آن منذر معرفی مینماید:فبعث اللّه النّبیین مبشرّین و منذرین (البقره/213) رسلا مبشرین و منذرین (النساء/165) و من نرسل المرسلین الاّ مبشّرین و منذرین (الانعام/48 و الکهف/56) ازسوی دیگر مشاهده میکنیم که در بسیاری از موارد به پیامبری فرمان انذار داده میشود: انّا ارسلنا نوحا الی قومه أن انذر الناس (نوح/1)و حتی نزول ملائکه بر منتخبین خدا با دستور انذار مطرح میگردد: ینزّل الملائکه بالروح من امره علی من یشاء من عباد أن أنذروا (النّحل/2) و حتّی درآیات ابتدای سوره المدثّر-که بنابر نقلهای متعددّ در زمره نخستین آیات نازل شده بر پیامبر(ص)است(بنگرید به:طبرسی،ج 5،ص 384،طباطبایی،ج 20،ص 79، رازی،ج 30،ص 189،190،و آلوسی،ج 16،ص 198،و 199)نیز دستور به انذار تقدّم دارد: یا ایها المّدثّر ققم فأنذر و بازمیبینیم که دعوت علنی پیامبر(ص)با انذار شروع میشود: و انذر عشیرتک الاقربن (الشّعراء/214) این دوگانگی ظاهری در تقدم انذار یا تبشیر را چگونه میتوان توجیه کرد؟ فروض مختلفی متصور است: 1-تقدم انذار در بعضی آیات و پیشیگرفتن تبشیر در برخی دیگر،صرفا بخاطر تفنّن در عبارت بوده و هیچ هدف خاصّی را دنبال نمینماید.