چکیده:
نویسنده در این گفتار به مقایسه دو دیدگاه متفاوت در اجتهاد و فقاهت میپردازد : دیدگاه رایج که اجتهاد را ملکه بدست آوردن احکام شرعی از متون فقهی میداند و دیدگاه آیة الله اصفهانی که فقاهت را شناخت احکام الهی میداند. آنگاه چگونگی دستیابی به این دو را مقایسه میکند. در دیدگاه اول، اجتهاد، مقدمات و علوم فراوانی از قبیل ادبیات، منطق، کلام و... لازم دارد که بدون آنها اجتهاد محال است. اما در دیدگاه دوم به هیچکدام از مقدمات یادشده نیازی نیست و با مراجعه به اصول و قواعد فقهی و با مراجعه به قرآن و سنت معصومان و در انتها مراجعه به افکار فقیهان، این مهم به سامان میرسد. در پایان مقال این نکته بحث میشود که مقدمه فقه اصغر، یعنی اجتهاد اصطلاحی ، فقه اکبر یعنی شناخت و عرفان کامل خداوند، پیامبر او و امامان بعدی علیهمالسلام ـ است. و هرگز بدون فقه اکبر به فقه اصغر نمیتوان رسید.
خلاصه ماشینی:
"دیدگاه دوم : اما اجتهاد (فقاهت) از نظر ما بسیار سهل و آسان است زیرا که ما بجز ادله و دلایل، از چیز دیگری پیروی و تبعیت نمیکنیم به عکس اصولیان در ابتدا از ادله و ______________________________1 ـ صاحب معالم برخی از این علوم را مورد بحث قرار داده است از جمله : الف ) علم لغت و معانی الفاظ عربی که باید به کتب زیادی در این باره رجوع کردب ) علم تصریف ج ) علم نحو د ) علم احادیث هـ ) علم رجال و احوال راویان و ) علم اصول و تمامی احکام اوامر و نواهی و بقیه احکام آن ز ) علم دانستن شرائط برهان و استدلال ح ) داشتن ملکه و قوه ادراک که قادر باشد فروع را به اصول برگرداند و تفریع کند و حکم جزئیات را با توجه به قواعد آن استنباط کندط ) داشتن قوه و نیرویی قدسی و الهی.
ولی ما در ابتدا به ادله و اصول مراجعه میکنیم و آنان را مورد مداقه و نظر قرار میدهیم، همان اصولی که به برکت زحمات فقهای قدیمیتر شیعه و مشایخ اولیه امامیه ـ که رضوان خداوند بر همگی آنان باد ـ مهذب و آماده گشتهاند و در دسترس میباشند، زیرا که شریعت و دین الهی اگر به حال خود رها گردد و در آن دست برده نشود و اصالت اولیه خود را حفظ کند، پاک و صاف و بدون امتراج برای مردم نازل گشته است."