چکیده:
نگارنده در این گفتار، سه اصل برای بیان توحید از نظر قرآن یاد میکند: عدم مشابهت خداوند تعالی با دیگر موجودات، مبرا بودن خداوند از هر نقص، توفیقیت اسماء و صفات الهی. اصل اول (عدم مشابهت)، تعبیری دیگر از توحید خدا است که مطلق و حقیقی است و با یگانه بودن برخی از آفریدگان در بعضی از ویژگیها تفاوت دارد. براساس اصل دوم، مبرا بودن خداوند از هر نقص و عیب، اصلی فطری است که انسان به محض شنیدن، آن را سازگار با فطرت خود مییابد. اصل سوم، انسان را از بیان صفات و اسماء الهی براساس عقل و درک خود بازمیدارد. نویسنده، جملاتی از خطبه 181 و خطبه 87 (اشباح) نقل میکند و در خلال توضیح آن، آیات قرآنی را که مؤید آن است، میآورد. در بخشهای بعدی این مقاله، دیگر خطبههای توحیدی نهجالبلاغه مورد بحث و بررسی قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"الف : ولله الاسماء الحسنی فادعوه بها و ذروا الذین یلحدون فی اسمائه سیجزون ما کانوا یعملون (اعراف، 180) ب : قل ادعوا الله او ادعوا الرحمن ایا ما تدعوا فله الاسماء الحسنی (اسری، 110) ج : الله لا اله الا هو له الاسماء الحسنی (طه، 8) د : للذین لا یؤمنون بالاخرة مثل السوء ولله المثل الاعلی (نحل، 60) هـ : و هو الذی یبدؤ الخلق ثم یعیده و هو أهون علیه و له المثل الاعلی فی السماوات والارض و هو العزیز الحکیم (روم، 27) و : هو الله الذی لا اله الا هو عالم الغیب و الشهادة هو الرحمن الرحیم هوالله الذی لا اله الا هو الملک القدوس السلام المؤمن المهیمن العزیز الجبار المتکبر سبحان الله عما یشرکون هوالله الخالق الباریء المصور له الاسماء الحسنی یسبح له ما فیالسماوات والارض و هو العزیز الحکیم(حشر، 22 ـ 24) 3 ـ توقیفیت اسماء سومین شاخصهای که در خداشناسی قرآن کریم مشهود است، این است که خدای متعال، خود، وصف کردن خود را متکفل شده است و به کسی اجازه توصیف ذات اقدسش را نمیدهد، هرچند در نظر وصفکننده کمال باشد.
البته حضرت امیرالمؤمنین علیهالسلام در جای دیگر فرموده است : «لا تدرکه العیون بمشاهدة العیان، ولکن تدرکه القلوب بحقائق الایمان» «چشمها با نگریستن او را درک نمیکنند، ولی دلها به حقیقت ایمان او را درک میکنند» این کلام، اشاره به راه دیگری برای معرفت خدا ندارد، بلکه نتیجه همان دقت در آیات را ـ که حقیقت ایمان را در دل استوار میکند ـ بیان میفرماید، چنانکه در قرآن کریم هم میفرماید: سنریهم آیاتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق (فصلت، 53) شیوه قرآن کریم در معرفی خدای تعالی، توجه دادن به نشانههای او در آفرینش است."