چکیده:
"صراط مستقیم" یکی از مهمترین واژگان کانونی در قرآن مجید است. این واژه، نقش برجسته ای را در نظام اخلاقی قرآن ایفا می کند. در این نوشتار، کلمات کلیدی واژة "صراط مستقیم"در بیان قرآن کریم مشخص و طبقه بندی می شود؛ نوع ارتباط آنها در شبکه های معنایی بررسی و تحلیل می شود تا نهایتا حوزة معنایی "صراط مستقیم" و مفاهیم پیرامونی آن باز شناخته شود.شاکله و ساختار این تحقیق برمبنای روش و ایدة پروفسور توشیهیکو ایزوتسو ـ اسلام شناس، زبان شناس و معنی شناس ژاپنی - سامان یافته است.
خلاصه ماشینی:
حوزه های معنایی صراط مستقیم فرایندهای تعالی و ترقی اهتداء: اهتداء در لغت به معنای "هدایت شدن" به راه راست یا "رشد پذیرفتن" است.
[هدایت کند]… و الذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا…16 و کسانی که در راه ما کوشیده اند، به یقین راههای خود را برآنان می نماییم… و یزید الله الذین اهتدوا هدی…17 و خداوند کسانی را که راه یافته اند بر هدایتشان می افزاید… … فهدی الله الذین ءامنوا … و الله یهدی من یشاء إلی صراط مستقیم.
39 حسن مصطفوی، نیز این واژه را به معنی "إهتداء به خیر و صلاح" دانسته، می گوید: هدایت ضد ضلالت است؛ همانطوری که "رشد" متضاد "غی" است.
قرآن، کتابی است حاوی درسهایی که انسان متقی را به سبیلهای رشد و رشاد، هدایت می کند راههایی که بر پایة حکمت و سداد استوارند و "اقوم" هستند: إن هذا القرآن یهدی للتی هی أقوم…54 بی گمان این قرآن به آیینی که استوارتر است راه می نماید… در تفسیر عبارت "یهدی للتی هی أقوم" شیخ طوسی می فرماید: "یهدی لجمیع سبل الدین التی هی توحید الله وعدله و صدق انبیائه، و العمل بشریعته و فعل طاعاته و تجنب معاصیه.
58 کلمة ترکیبی "سبیل الله" در صدها آیه از آیات قرآن کریم و تقریبا در بیشتر سوره های قرآن آمده است.
آیة 16 سوره مائده تفسیر همین آیه است: یهدی به الله من اتبع رضوانه سبل السلم و یخرجهم من الظلمت إلی النور بإذنه و یهدیهم إلی صراط مستقیم.