چکیده:
نویسنده در این مقاله به بررسی نقش برجستهی دانشجویان در تسریع شکلگیری انقلاب اسلامی پرداخته و سابقهی جنبش دانشجویی را در سیر
تاریخی خود برشمرده است ولاجرم به نقش این قشر دانشگاهی در اتفاقات مهم و تاریخی نظیر نهضت ملی شدن صنعت نفت، واکنش در برابر ورود
نیکسون (معاون رئیس جمهور وقت آمریکا) به ایران، واکنش در برابر کودتای 28 مرداد 32 و حوادث 15 خرداد 42 و کلیهی وقایعی که منجر به
پیروزی انقلاب اسلامی گردید اشاره نموده است همچنین نقش کلیدی دانشجویان در تسخیر لانهی جاسوسی آمریکا پس از پیروزی انقلاب اشارهوار
مورد نظر قرار گرفته است.
آن گاه در این مسیر پرفراز و نشیب سعی گردیده به این سؤال که جنبش دانشجویی چه نقش و جایگاهی در شکلگیری و پیروزی انقلاب اسلامی
داشته است با در نظر گرفتن دو مفروضه پاسخ دهد؛ یکی شکلگیری این جنبش در متن و بطن نیروهای سیاسی و اجتماعی جامعه و ارتباط متقابل با
آنها ؛ و دیگر آن که جنبش دانشجویی آرمانی و رادیکالی است آن هم به دلیل ویژگیهای زیستی و
روانی دانشجویان. نویسنده در یک چارچوب نظری، این جنبش را با مدل «نیل اسملسر» در مورد جنبشهای اجتماعی سنجیده و در نهایت به
کلیهی فعالیتهای دانشجویان در خارج کشور و داخل، در طول نهضت امام خمینی فهرستوار اشارههای درخور و شایستهای نموده است.
خلاصه ماشینی:
نقش دانشجویان در وقایع مهمی چون نهضت ملی شدن صنعت نفت، مخالفت با ورود نیکسون معاون رئیس جمهور وقت آمریکا به ایران در سال 1332 و متعاقب آن شهادت 3 تن از دانشجویان دانشکدهی فنی دانشگاه تهران به دست عوامل رژیم کودتا و وقایعی که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی گردید، انکارناپذیر است و نیز تحولاتی همچون تسخیر لانهی جاسوسی آمریکا در تهران و انقلاب فرهنگی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در کشور، موید اهمیت این نقش مؤثر در تحولات سیاسی ـ اجتماعی ایران میباشد.
بررسی روند مبارزات گروههای سیاسی و مردم در ایران، علیه استبداد و استعمار، گویای این واقعیت است که هر چه به سالهای پیروزی انقلاب اسلامی نزدیکتر میشویم، از نقش گروههای چپ و ملی در مبارزات سیاسی کاسته، به نقش نیروهای مذهبی افزوده شده است، به نحوی که در آستانهی پیروزی انقلاب اسلامی، تودههای مردم تحت زعامت امام خمینی(ره) در مقابل رژیم ایستادگی کرده و با آن مبارزه میکردند جریانات مؤثر بر مذهبی شدن مبارزات سیاسی دورهی 15 سالهی 42 تا 57 و به ویژه سالهای مقارن پیروزی انقلاب، به شرح زیر بودند: الف) ظهور امام خمینی(ره) در صحنهی سیاسی کشور و حمایت جمعی از روحانیون از ایشان: از دههی 40 به بعد یکی از علل مهم مذهبی شدن مخالفتها با رژیم؛ ظهور امام خمینی در صحنهی سیاسی کشور بود.
شهربانی رژیم در مورد دانشگاهها و دانشجویان نشان میدهد که فضای بیروح و استبدادی حاکم بر جامعه در سالهای دههی 50 با حرکتهای اعتراضی دانشجویی در قالبهای صنفی و سیاسی، شکسته و این حرکت در کنار حرکتهای اعتراضی مسلحانه در قالب سازمان مجاهدین و چریکهای فدایی، ضمن شکستن ابهت و قدر قدرتی رژیم، باعث افزایش سطح آگاهی تودهی مردم نسبت به مسائل سیاسی حاکم بر جامعه شده است.