چکیده:
یکی از مهمترین تهدیدهای نهضت رسولخدا صلی الله علیه و آله،بازگشت امت اسلامی به معیارهای جاهلی و سر برآوردن ریشههای غیر انسانی آن دوران بود.جامعهای که رسولخدا صلی الله علیه و آله اسلام را در آن عرضه کرد، جامعهای قبیلهای بود.در آن جامعه،سنت به منزله زیر ساخت همه مقولههای فرهنگی و اجتماعی عمل میکرد.سنت جاهلی که در جامعه جزیرة العرب،ریشهدار و عمیق بود،در زمان پیامبر عامل بازگشت و ارتجاع شد.
رسولخدا صلی الله علیه و آله از آغاز بعثت،تلاش کرد اعمال و معیارهای جاهلی را محدود کند.ایشان در این راستا،بیش از سایر انبیا و نهضتها موفق بود،با وجود این،سنتهای جاهلی کاملا نابود نشد.دو عامل، یکی حضور عناصر تحولناپذیرفته(مشرکان،منافقان و اهل کتاب)و دیگری وجود بقایای باورها، اندیشهها و سنتهای جاهلی سبب بازگشت جامعه به معیارهای جاهلی شد و تهدیدی بزرگ برای نهضت پیامبر گردید.
بازگشت به جاهلیت با دور شدن از زمان رسولخدا صلی الله علیه و آله بیشتر گریبانگیر جامعه اسلامی شد.از نظر پیامبراعظم ریشههای رجعت،هواپرستی و دنیازدگی بود که همواره به عنوان عاملی ارتجاعی در نهضتهای الهی دیده میشود.
خلاصه ماشینی:
"در دوران رسول خدا صلی الله علیه و آله،خاصه در دوران مدنی و پس از رحلت آن حضرت،دو عامل یاد شده(عناصر تحول ناپذیرفته و بقایای عقاید و خوی عادات قدیم)همانند بسیاری از نهضتهای دیگر،عامل بازگشت جامعه به معیارهای جاهلی شدند و تهدیدی عظیم برای نهضت فراهم کردند.
یکی از این عناصر تحول ناپذیرفته که در قالب چهره نفاق تلاش و کوشش فراوانی در جهت بازگشت جامعه عصر نبوی صلی الله علیه و آله به دوران جاهلی داشت،عبدالله بن ابی بن سلول بود.
قرآن کریم این حرکت را ظنی جاهلی معرفی میکند که گریبانگیر بخشی از مسلمانان شده بود:وطائفة قد اهمتهم انفسهم یظنون بالله غیر الحق ظن الجاهلیة یقولون هل لنا من الأمر من شیء؛1و گروهی از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله چنان در فکر جان خود بودند که درباره خدا بهسان گمانهای جاهلیت،گمانهای باطل میبردند و میگفتند:آیا چارهای برای ما هست؟ قرآن این برداشت را دارد که این حرکت که در اینجا اتفاق افتاد و بخشی از جامعه به (1)-.
طرف معیارهای جاهلی گرایش پیدا کردند ممکن است در مورد دیگر هم اتفاق بیفتد و جامعه را تهدید کند،لذا هشدارهای قرآن در این مورد بدینجا خاتمه نمییابد و به صراحت از دو دستگی یاران پیامبر صلی الله علیه و آله پس از رحلت حضرتش سخن به میان آورده،یاران را به دو گروه «مرتجع به عصر جاهلی»و«ثابتقدم و سپاسگزار»تقسیم فرموده،نمایی کلی از چشم انداز امت اسلامی به تصویر میکشد.
بیشتر تحت تأثیر سنتهای جاهلی اینگونه عمل کردند،زیرا عبدالله بن ابی رهبر و بزرگ خزرج بود و نفوذ قبیلهای وی موجب شد این افراد از همراهی رسولخدا صلی الله علیه و آله سرباز زنند."