چکیده:
در قرن نوزدهم میلادی که هنرمندان اروپایی از فلسفۀ خشک «اصالت عقل» روی گردان شده
به مکتب احساساتی رمانتیسم پناه برده بودند، مفر دلخواه خود را در منابع ادبی و
عرفانی مشرق زمین پیدا کردند و علاوه بر مطالعۀ سفرنامههای پیشین و مسافرت به شرق،
پارهای از کتب مذهبی، عرفانی و ادبی فارسی، هندی، عربی و غیره را به زبانهای
اروپایی برگرداندند.
یکی از کتابهایی که در این تاریخ به زبان آلمانی ترجمه شد، قابوسنامه بود که سخت
مورد توجه ادیب بزرگ آلمانی «گوته» قرار گرفت و وی در اشعار خود بارها از مضامین
این کتاب به طور مستقیم و غیرمستقیم سود جست و بدین ترتیب نه تنها خوانندگان اشعار
خود را با حکمت و ادب مشرق زمین آشنا کرد، بلکه هنرمندان همعصر خود را نیز به
مطالعۀ این گونه آثار منظوم و منثور تشویق و ترغیب نمود.
با مطالعۀ اشعار گوته و مطابقت مضامین آن با مطالب قابوسنامه در مییابیم که منبع
الهام او در سرودن پارهای از قطعات دیوانش ترجمۀ آلمانی این کتاب ارزشمند بوده
است.
خلاصه ماشینی:
"یکی از کتابهایی که در این تاریخ به زبان آلمانی ترجمه شد، قابوسنامه بود که سخت مورد توجه ادیب بزرگ آلمانی «گوته» قرار گرفت و وی در اشعار خود بارها از مضامین این کتاب به طور مستقیم و غیرمستقیم سود جست و بدین ترتیب نه تنها خوانندگان اشعار خود را با حکمت و ادب مشرق زمین آشنا کرد، بلکه هنرمندان همعصر خود را نیز به مطالعۀ این گونه آثار منظوم و منثور تشویق و ترغیب نمود.
یکی از آثار ادبی فارسی که در اشعار این دیوان مورد استفاده قرار گرفته همین قابوسنامه است که به طور قطع حداقل در شش مورد نظر شاعر بزرگ آلمانی را به خود جلب کرده است: 1- در فصل تفکیرنامۀ دیوان یک مورد 2- در فصل حکمتنامۀ دیوان چهار مورد 3- در فصل ساقی نامۀ دیوان یک مورد در فصول مغنینامه، حافظنامه، عشقنامه، رنجنامه، تیمورنامه و پارسینامه مطلقا از قابوسنامه اقتباس نشده و در بخش «قطعات بازمانده» و «اضافات» نیز هیچگونه تأثیری از این کتاب به چشم نمیخورد.
علاوه بر آنچه گذشت باید دانست که در کتاب دیتس گذشته از مطالب قابوسنامه حواشی و اضافت متفرقهای نیز از حکمت و ادب مشرق زمین گنجانده شده که گوته ظاهرا یکی-دو قطعۀ دیوان خود را تحت تأثیر آن مطالب سروده است؛ برای مثال قطعهای که گوته از زبان پیغمبر اسلام در شب غزوۀ بدر سخن میگوید یا قطعهای که در آن از پیدایش شعر فارسی توسط بهرامگور و کنیزش دلارام سخن رفته است[39]."