خلاصه ماشینی:
از میان استعدادهای مختلف ذهن که البته همه باهم کار میکنند و نیازمند بیکدیگر در امر آموزش دخالت دارند و یادگیری را میسر میسازند یعنی اجازه میدهند باینکه آدمی با رعایت شرایطی چند سخن گفتن و خواندن و نوشتن و نجاری و حجاری و دوزندگی و موسیقی و دیگر چیزها را بیاموزد.
پیوند و بستگی میان دو امر یا طبیعی و بیواسطه است و در این صورت آنها خودبخود یکدیگر را بدنبال میآورند یعنی یکی از آنها پاسخ طبیعی دیگری میباشد.
حالا چنانکه هنگام دادن گوشت به سگ زنگیرا نیز بصدا در آوریم و این امر را چندین روز تکرار نمائیم سرانجام خواهیم دید که صدای زنگ بتنهائی کافی است برای اینکه غدههای دهان سگ بمیزان پیش ترشح کنند،یعنی بیآنکه گوشت و غذائی در میان باشد همان صدای زنگ باعث آب افتادن دهان سگ بشود.
از بررسی این خمها چنین نتیجه گرفته میشود که یادگیری امری است تدریجی و متضمن پیش و پس رفتنهائی میباشد پاسخهای نادرست کمکم از میان میروند زیرا نمیتوانند در برابر پاسخهای درست دوام بیاورند.
- در برابر امری که شخص برای آن پاسخ مخصوص ندارد پاسخی خواهد آمد که معمولا برای امر مشابه آن از او صادر میشده است:کسیرا نخستین بار میبینیم،نسبت باو محبت یا نفرت احساس میکنیم زیرا شباهت دارد بیکی از آشنایان که مشمول یکی از این دو عاطفهء ما میباشد.
- شخص هرچه سالش کمتر باشد آسانتر میتواند چیز یاد بگیرد،زیرا بافتههای مغز او جوانتر و شادابتر هستند و قابلیّت انعطاف آنها بیشتر است زودتر اثر میپذیرند و آسانتر میان آنها پیوندهائی برقرار میشود و این خود چنانکه میدانیم اساس یادگیری است.