چکیده:
دانشگاه از همان بد تولد در کنار کارویژههای فنی و علمی خود به عنوان یکی از دستگاههای ایدئولوژیک برای باز تولید مشروعیت نظام پهلوی مورد استفاده قرار گرفت.این مقاله به بررسی تلاشهای دولت پهلوی برای کنترل دانشگاه و مقاومت دانشگاه در برابر این اقدام میپردازد.در این راستا،سیاست غربیسازی دانشگاهها در این دوران با مخالفت گسترده دانشجویان روبهرو شد.این مخالفتها که از سوی دو گروه دانشجویان چپ و مسلمان صورت میگرفت،منجر به بروز بحران مشروعیت نظام در دانشگاهها شد و زمینه را برای فروپاشی آن فراهم کرد.
From the very beginning the university, in addition to its special
technical and scientific role, was exploited as an ideological tool
to try to legitimize the (British-installed) Pahlavi regime. This
article studies the efforts made by the Pahlavi regime to control the
university and the resistance of the university against such
interferences. The westernization of the university in this era was
strongly opposed by the Students. This opposition, which mostly
came from the leftist and Muslim students led to the crisis of
legitimacy for the regime at the universities and led to its collapse.
خلاصه ماشینی:
رضا شاه و نخبگان حاکم،متوجه نیاز جامعهء نوین ایران به وجود متخصصان و کارشناسان برای ادارهء بوروکراسی نظامی و صنعتی نوین شده بودند،به همین منظور بود که دانشگاه را به عنوان محلی برای تأمین و تربیت نیروی متخصص مورد نیاز کشور تأسیس کردند(جیرانی،7731،ص 7).
(شیخ اسلام،9631،ص 82) مطالب مذکور بیانگر این موضوع هستند که گرچه در دوران رضا شاه به دانشگاه به عنوان یک نهاد اجتماعی نوپا،بیشتر برای تأمین نیروی انسانی مورد نیاز دولت نگریسته میشد،اما از همان ابتدا نیز انجام کارکردهای دیگری از دانشگاه مورد انتظار دولت بود.
به واسطهء همین فضای باز سیاسی و استقلال نسبی دانشگاهها، فضای زیادی برای حرکت و مقاومت در بین دانشجویان و دانشگاه در برابر قدرت دولت به وجود آمد.
گرچه بین سالهای 33 تا 93،جنبش دانشجویی نیز به واسطهء سرکوب گستردهء رژیم،فعالیتهای گستردهای از خود نشان نمیداد،اما به محض کاهش فشار دولت،شاهد شکلگیری مجدد مبارزات دانشجویی در جامعه هستیم؛مبارزاتی که برای شخص شاه بسیار غیر قابل باور بود:«ما به پیروی از نیات پدر بزرگوار خود هیچ وقت از مساعدت به دانشگاه دریغ ننموده و با وجود پیشامدهای خلاف انتظار از این دستگاه سلب امید نکردهایم»(آموزش در ایران،0531،ص 921).
محورهای اساسی کنترل دانشگاه توسط دولت را میتوان در چند محور زیر خلاصه کرد: وجود نهادهای امنیتی و نظامی(سرکوبی)در دوران دانشگاه در کنار گارد دانشگاه که از اوایل دههء چهل شکل گرفت و بیشتر نقش حراست پرسنلی و کنترل فضای دانشگاه و در مواقع ضروری سرکوب دانشجویان معترض را به عهده داشت، شعبهای از ساواک نیز در دانشگاه مستقر بود.