خلاصه ماشینی:
"15 جلوههای رضوی در سفرنامههای این دوره به مشهد و بارگاه و حرم هشتمین امام شیعیان و مقام و منزلت آن حضرت در نزد مردم ایران به دو صورت در سفرنامههای دوران قاجار و پهلوی اشاره شده است: الف-در سفرنامهء سیاحانی که خود شخصا موفق به دیدار از مشهد و حرم مطهر نشدهاند:در این نوع سفرنامهها-مانند سفرنامههای ادوارد براون،جکسن،پولاک و لیدی شیل(همسر وزیر مختار انگلیس در عهد ناصری)از امام رضا(ع)با شیوهء تبادر ذهنی به هنگام مشاهدهء وقایع و مکانهای مقدسی که منتسب به آن حضرت بوده و یادر توضیح و تفسیر بعضی از مراتب اجتماعی و آداب و رسوم جامعه یاد شده است.
از میان این افراد،دولماج سرهنگ و پزشک ارتش انگلیس در جنگ کریمه بود که به خدمت محمد شاه قاجار درآمد و در زمان ناصر الدین شاه عهدهدار کارخانهء باروتسازی حومه مشهد شد و با حمایت سلطان مراد میرزا،عموی ناصر الدین شاه و ملقب به حسام السلطنه،به اندرونی حرم مطهر راه یافت؛19وامبری همان کسی است که در مسیر بازگشت از هرات در مقام بارزگان افغانی و فروشندهء پوست کابلی و با نام مستعار«رشید افندی»وارد مشهد شده است؛20شیندلر،به دستور و حمایت مخبر الدوله،وزیر تلگراف،مأموریت ایجاد خط تلگراف بین تهران و مشهد را به عهده داشته و اجرای این کار انگیزه نخستین سفر او به مشهد بوده است21لرد کرزن، که پس از بازگشت از ایران بعدها عضو پارلمان و وزیر امور خارجه انگلستان و نایب السلطنه هند شد،به عنوان خبرنگار روزنامهء تایمز به مشهد سفر کرده است22 (سفرنامهء وی،علاوهبر ذکر جزئیاتی ارزشمند دربارهء مشهد و آستان مقدس رضوی، حاوی تصاویری نیز به قلم او از دورنمای منظرهء حرم مطهر حضرت رضاست."