چکیده:
حاصل بیست سال دعوت علنی و تبلیغات مستمر پیامبر(ص)؛ فرو پاشی نظام جاهلی بود. این
تلاش بی وقفه از یک سو باورهای ریشهدار و عادتهای انعطاف ناپذیر حیات قبیلهای را
ویران نمود و از سوی دیگر بر ویرانه های آن، هنجارها، الگوها و ارزشهایی همنوا با
ساخت جامعه اسلامی ایجاد کرد. در این مسیر دشوار آموزههای قرآنی و تعالیم وحیانی و
فعالیتهای فرهنگی پیامبر اکرم(ص)، در دگرگونی اجتماعی نظام جاهلی مؤثر افتاد. وی
با ابزارهای اخلاقی مبتنی بر اعتماد سازی عمومی، انگارههای فرهنگ اسلامی را ترویج
و تقویت نمود و با تصحیح ارتباطات فردی و تغییر رفتار جمعی، ظرفیتهای اجتماعی را
برای تحقق درونیسازی ارزشها توسعه بخشید. در این میان، عامل مؤثر در تسریع این
روند و هنجارهای اسلامی، مجموعة احکام قرآنی شامل وظایف،تکالیف و حقوق فردی و
اجتماعی بود که با تأکیدها و نظارت پیامبر اکرم(ص)فرایند فرهنگ پذیری و اجتماعی شدن
نیز محقق شد. نوشتار حاضر چگونگی دگرگونی فرهنگی و درونیسازی ارزشی در عصر نبوی(ص)
را مورد بررسی قرار میدهد.
خلاصه ماشینی:
"تعالیم فراگیر قرآنی و مجموعه ای از سنتهای نبوی به همراه ایجاد دولت اسلامی و کار کرد آن به سرعت حیات شهری اسلامی(حضری) را جایگزین بدویت و حیات جاهلی نمود، زیرا این اصلاحات فرهنگی و تغییرات اساسی، نه تنها در باور و عقیده مسلمانان نمایان شد بلکه همه سنتها، آداب و رسوم و مناسباتاجتماعی آنان را نیز دگرگون نمود .
عوامل مؤثر بر تغییرات فرهنگی و دگرگونی های اجتماعی عصر نبوی بعثت پیامبر اکرم(ص) به همراه مجموعهای از آموزه های قرآنی و تعالیم وحیانی، جامعه نوبنیاد اسلامی را به سمت تغییر و تحولاتی اساسی سوق داد که در نهایت منجر به دگرگونی در کل نظام اجتماعی و مناسبات فرهنگی جزیرة العرب شد.
تخریب نظام فکری و اخلاقی جاهلی و جایگزین کردن ارزشهای جدید فرهنگی منشعب از متن اسلام و متکی به آموزههای قرآنی، در این روش مهمترین ابزار پیامبر موعظه، نصایح قرآنی برای تخریب و یا تصحیح آموزه های غلط جاهلی بود.
تقویت و تحکیم بنیادهای نظام دینی و ایدئولوژیک اسلام: دین اسلام با مجموعه ای از آداب و رسوم مشخص و رفتارهای نمادین اخلاقی هم به کنترل فردی و شخصی توجه داشت و هم به جامعه پذیر نمودن انسانها و کنترل اجتماعی، پس پیامبر اکرم با طرح تکالیف فردی و قوانین جمعی به تحکیم مبانی مناسبات اجتماعی نایل آمد، زیرا این تکالیف می توانست فرد را به اطاعت از یک قاعده و یا یک امر قانونی وادار سازد و آنان را به سوی همنوایی اجتماعی سوق دهد.
این قوانین، مهمترین رکن در ایجاد دگرگونی و تغییرات فرهنگی مورد مطالعه است که در بخشهای مختلف دیگری نیز می توانست ابزار اصلی برای کنترل اجتماعی جامعه اسلامی باشد."