چکیده:
بیان الحقایق از جمله آثار رشیدالدین فضلالله همدانی است. بنا به آنچه مؤلف خود در مقدمه کتاب دیگرش لطایف الحقایق اشاره
کرده، این اثر دربردارنده هفده رساله است. این رسالهها کلامی و بیشتر در تفسیر قرآن نگارش یافته، و منظور مؤلف از نگارش آنها آشتی
دادن میان فلسفه و کلام است.نسخهای ناقص از بیان الحقایق در کتابخانه مجلس شورای اسلامی محفوظ است که در سده هشتم هجری کتابت شده و دربردارنده ده
رساله از هفده رساله بیان الحقایق است. در برخی از منابع، رسالههای بیان الحقایق در بیست عنوان فهرست شده است. در این گفتار، به
معرفی نسخه خطی بیان الحقایق (محفوظ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی) پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"نگارندهء این سطور که از همان سالهای دانشجویی با آثار رشید الدین فضل الله و بیشتر تاریخنوشتههای او الفت و آشنایی داشت،چند سالی پیشتر از وجود نسخهای از کتاب بیان الحقایق در کتابخانهء مجلس شورای اسلامی آگاه شد و با دریغ فراوان دریافت که این نسخه که در معرفی فهرستنویسانه متنی نسبتا کامل معرفی شده بود،بیش از حدود یک سوم این اثر ارجمند را حاوی نیست.
رشید الدین در آغاز رسالهء اول از بیان الحقایق(رسالهء سؤال سلطان)در اشاره به احوال خود نوشته است: هرچند این بندهء ضعیف به توفیق ایزدی از سن صغر تا اکنون که عمر او به شصت و دو سال رسیده ملازمت حضرت پادشاهان کرد،و به هر نوع از پرتو نور درون پادشاهانهء ایشان-أثار الله براهینهم-فایدههای بیشمار یافت،و صحبت و خدمت مشایخ بزرگ و علما و حکما دریافت،و به قدر استعداد از خدمتشان مستفیذ شد،و از پدر و خویشان خود از علومی که دانستند بهرهمند شد،و اکنون در وقت بحث و کشف حقایق با علما و حکمای عصر کلمهای تواند گفت و از عهدهء بعضی مسائل بیرون تواند آمد(برگ 1 رو).
حجم نسخهء موجود مرحوم محمد تقی دانشپژوه در مقدمهء سودمند خود بر کتاب سوانح الافکار (مکاتیب)رشید الدین فضل الله،در دنبالهء فهرست و شرح آثار رشید الدین افزوده است: «از اوست بیان الحقایق که نگارش فارسی آن را در مجلس تهران دیدهام به شمارهء 0449 (9231/87558)از سدهء 8 گویا،اصل و به نسخ با عنوانهای شنگرف در 481 برگ،و آغاز و انجامش افتاده."