چکیده:
تاکنون چندین منبع راجع به تاریخ ایران در دوره قاجار و روابط آن با عثمانی منتشر شده است ولی هنوز بسیاری از ناگفتهها باقیمانده است که باید این اطلاعات از اسناد موجود استخراج شده و در اختیار محققین قرار گیرد.آرشیو عثمانی از منابع باارزشی میباشند که در این اسناد و منابع میتوان اطلاعات مفیدی از تاریخ ایران دوره قاجار و روابط آن با عثمانی به دست آورد.و به ما دیدگاه تازهای از تاریخ ایران در قرن نوزدهم ارائه میدهد.از مهمترین این اسناد که در آرشیو عثمانی نگهداری میشوند عبارتند از اسناد بخش سیاسی، اوضاع سیاسی در ایران(شامل سالهای 1813-1917 دوره جنگ جهانی اول)،اسناد جنبش مشروطه،تعیین سرحدات مرزهای عثمانی (1843-1914)،نقشههای مرزی ایران،اسناد متفرقه،اسنادی از نامههای مبادله شده و اسناد مجموعه یلدیز اشاره کرد.
خلاصه ماشینی:
پروندهء 737(297 برگ سند)اکثرا ترجمهء اسناد ایرانی است و موضوعات مختلفی را به قرار زیر دربرمیگیرد: رفتار زوار ایرانی(ثبات در روابط ایران-عثمانی) انتصاب فرح خان به سمت سفیر ایران انتصاب میرزا ملکم خان52 روابط ایران-انگلیس کپی قرارداد خاتمه یافته بین ایران و ایالات متحدهء آمریکا مشکلات و مسایل تبعههای ایرانی در رابطه با زیارت،رسم و رسومها و غیره ارامنه ایرانی در استامبول سرزمینها و ایلات(حیدران،جلالی)مورد مذاکره و بحث و جدل پرونده 738(249 برگ)شامل اسناد ایرانی است که گاها به ترکی ترجمه شده و حاوی دو نامه پیشنهاد دوستی با تذهیب بسیار زیبا از ناصر الدین شاه به سلطان[عبد العزیز]53میباشد.
در نهایت،یکی از مجموعه اسنادی که اخیرا در دسترس عموم قرار گرفته است،«مکتوبی مهمی کالمی»90(دفتر مهم مکتوبات)نام دارد که شامل اسنادی در زمینههای زیر میباشد: فعالیتهای بین مرزی گروههای سیاسی ارامنه(و حمایت ایرانیان از آنها) حملات مرزی و مهاجرت بین مرزی ایلات برای استفاده از چراگاهها و مقاصد دیگر تجارت و بازرگانی بین ایران،روسیه و امپراتوری عثمانی صادرات تنباکو و نمک ایلات(پردگانلی91،جلالی،بخشی از ایل کلهر92)و افراد خواهان اقامت در عثمانی و مشکلات مربوط به استقرار و اسکان پناهندگان ایرانی عزیمت ارامنه از امپراتوری عثمانی به ایران،و تلاش ایرانیان برای متقاعد کردن برخی شیوخ با نفوذ سنی یا رؤسای ایلات برای مهاجرت به طرف آنها دیدار شاه از استانبول در طول سفر به اروپا انتقال اجساد از ایران به منظور تدفین در اماکن متبرکه شیعه در عراق و عثمانی و زیارت ایرانیان از این اماکن قرنطینه و سرزمینهای مورد بحث بدونشک این پیمایش مختصر نمیتواند به کلیه اسناد مربوط به ایران موجود در مجموعههای مختلف آرشیو عثمانی بپردازد.