چکیده:
مؤسسه کتابشناسی بزرگ شیعه به مدیریت پژوشگر ژرفنگر،استاد رضا مختاری،طرحی برای تدوین کتابشناسی آثار شیعه تدوین کرده است.ضرورت تهیه و نشر چنین اثری،با توجه به لزوم روز آمد کردن تلاشهای کتابشناسانهء شیعی-در طلیعهء یکصدمین سالگرد آغاز نگارش کتاب گران سنگ الذریعه-براهل نظر پوشیده نیست.برهمین اساس،این مؤسسه طرح پیشنهادی خود را به پژوهشگران ارائه کرد و جمعی از آنان دیدگاههای خود را به شکل مکتوب عرضه کردند،از جمله: آقایان محمد اسفندیاری،ایرج افشار،سید محمد رضا حسینی جلالی،جویا جهانبخش،ابو الفضل حافظیان،سید ابو القاسم حسینی،محمد هادی خالقی،علیرضا ذکاوتی،جعفر سبحانی،عبد الحسین طالعی،سید حسن فاطمی،نجیب مایل هروی و مهدی محقق. در این مجموعهء پاسخها،حدود یکصد نکته ارائه شده که برای گام نهادن در چنین راهی بزرگ،پشتوانهء پژوهشی مهمی خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
"4. معرفی بسیاری از آثار-نه همهء آنها-باید تفصیلی و گسترده و مشتمل براین نکات باشد: -موضوع،زبان و نام دقیق و کامل کتاب و نیز نامهایی که به آن شهرت دارد یا با آن نامها از آن اثر یاد میشود؛ -نام و لقب مؤلف یا مترجم و تاریخ تولد و وفات آنها؛ -ذکر نام مهدی الیه؛ -تاریخ دقیق شروع و پایان تألیف و اینکه آیا نویسنده در آن تجدید نظر کرده یا نه؛ -ارزش علمی کتاب؛ -خلاصهء محتوای کتاب؛ -روش مؤلف در تدوین و بخشبندی؛ -کتابهایی که از اثر مورد بحث به نحو محسوس و ملموس تأثیر پذیرفتهاند؛ -ذکر همهء نسخههای خطی و در مواردی اهم نسخههای خطی کتاب؛ -یادآوری منابع پژوهش بیشتر دربارهء کتاب؛ -کتاب چاپ شده است یا نه؟برفرض چاپ،تعداد چاپها،اوصاف و مشخصات دقیق آنها و در صورت عدم چاپ،ذکر آغاز و انجام؛ -یاد کرد اجمالی شروح،حواشی،تعلیقهها،ترجمهها،تلخیصها،مستدرکها،ردیهها و نظم کتاب؛ -ذکر دیگر آثار نویسنده که در اثر مورد بحث،نام برده یا به آنها ارجاع داده است و نیز تصریح به عدم آن در صورتی که نامی از دیگر آثارش نبرده باشد؛ -ذکر مواردی که نویسنده در دیگر آثارش از اثر مورد بحث یاد کرده است؛ (دو مورد اخیر در صحت انتساب کتابها نقش اساسی دارد.
کتاب خوشخوان نظرات فی تراث الشیخ المفید أثر حضرت استاد علامه آیة الله حاج سید محمد رضا حسینی جلالی-أدام الله إجلاله-(که این کمترین به نام کارنامهء شیخ مفید ترجمه و تتمیم کرده و أجزائی از این ترجمه نیز در پارهای مجلات تخصصی به طبع رسیده است)،نمونهای ساده ولی سودمند از اینگونه تکنگاریهاست که باید-با لحاظ ضوابط طرح کتابشناسی موردنظر-در مورد عموم تراث آفرینان بزرگ شیعه پیگیری و إجرا کرد.
در دوران نگارش«الذریعة»،فهارس کتابخانههای بزرگ کمتر منتشر شده و شناخت کتاب کار آسانی نبود، ولی اکنون که چنین امکاناتی در اختیار فهرنگنگاران ما هست،شایسته است برای نشر میراث مکتوب شیعه در طول چهارده قرن گروهی تشکیل شوند تا بتوانند به معرفی شیعه از طریق جمعآوری اسامی کتب و خصوصیات آنها از مطبوع و مخطوط بپردازند و دین خود را نسبت به پیروان ائمه اهل بیت علیه السلام که پیوسته با امکانات کم، عظیمترین آثار اسلامی را به یادگار نهادهاند،ادا کنند."