چکیده:
زمینه و هدف:در زمانی که اروپا قرون وسطی،دوران تاریک پزشکی را سپری میکرد، مسلمانان پیشرفتهای شگرفی در زمینهء علوم پزشکی به جهانیان عرضه داشتند.شیخ فضل الله همدانی دانشمند فاضل،طبیب و سیاستمدار بزرگ در دوران استیلای مغول بر ایران و آذربایجان توانست با ایجاد مجتمع ربع رشیدی بسان یک شهرک دانشگاهی عظیم،اقداماتی را پایهگذاری کند که حتی امروز هم جامعهء ما و بسیاری از جوامع بشری نیازمند بهرهگیری از تجارب مدیریتی آن هستند. روش بررسی:این مطالعه به روش اسنادی براساس مستندات کاملا معتبر تهیه شده است. یافتهها:تجارب موفق بهداشت،درمان و آموزش پزشکی و تأمین اجتماعی در موارد زیر برای مدیریت نظام سلامت در مقطع زمانی فعلی قابل استفاده است: نحوهء گزینش دانشجو،شرایط استاد و نسبت استاد به دانشجو،طول مدت تحصیل و... چگونگی ادارهء بیمارستان و نکاتی چون همکاری پزشک و داروساز،جداسازی بیماران عفونی و غیرعفونی،آشپزخانهء رژیمی،مراقبت در منزل،به کارگیری پزشکان به صورتهای تماموقت و نیمهوقت،گسترش شبکههای آب آشامیدنی،رعایت بهداشت آب،تعیین حق آب و...بیمهء کلیه افراد و اموال و پیشبینیهای لازم برای موارد بحرانی،پیشبینی صندوق خاص برای افراد فقیر و درمانده و فوت شده در بیمارستان و.
خلاصه ماشینی:
"شیخ فضل الله همدانی دانشمند فاضل،طبیب و سیاستمدار بزرگ در دوران استیلای مغول بر ایران و آذربایجان توانست با ایجاد مجتمع ربع رشیدی بسان یک شهرک دانشگاهی عظیم،اقداماتی را پایهگذاری کند که حتی امروز هم جامعهء ما و بسیاری از جوامع بشری نیازمند بهرهگیری از تجارب مدیریتی آن هستند.
در سدهء آخر این دوران،دانشمند فاضل،مورخ،طبیب و سیاستمدار رشید الدین فضل الله همدانی(متولد 7521 میلادی)وزیر غازان خان،نه تنها بسیاری از ابنیه تاریخی تبریز(2)بلکه مدرسهء رشیدیه یزد،ارزنجان ترکیه،شبانکارهء فارس،مدرسهء مراغه و بیمارستانهای همدان، شیراز،بصره و سایر بلاد را ایجاد و احیا کرد(3).
شهرک دانشگاهی ربع رشیدی در قرن 31 میلادی خواجه رشید الدین فضل الله همدانی(817-846 هـ.
خواجه آثار علمی بسیاری به یادگار گذاشت و بنیادهای بسیاری را در طول عمر پربار خود ایجاد کرد که به لحاظ ارتباط با موضوع در این مقاله به شرح ربع رشیدی میپردازیم.
ایشان کارکنان،مجاوران و مسافران ربع الرشیدی را به رایگان درمان میکردند و پزشکان دار الشفاء وظیفه داشتند هریک 5 دانشجوی(متعلم)پزشکی را به مدت 5 سال آموزش دهند و پس از تکمیل دورهء تحصیل برای هریک از آنان دانشنامه(اجازت)صادر کنند.
دربارهء مدیریت منحصر به فرد این بخش از شهرک دانشگاهی مواردی را به لحاظ ارتباط موضوعی با علوم روز به اختصار ذکر میکنیم: 1-شرایط طبیب:حاذق و ملازم،به جای آورنده کمال اشفاق،قادر به تدریس طب و همواره تعلیم دو متعلم،اسکان در جنب دار الشفاء(دفتر کار)به صورت مجرد(بدون خانواده).
مسئلهء احیای ربع رشیدی که در پانصد و یکمین جلسهء شورای انقلاب فرهنگی(18/7/72) به تصویب رسیده است،از سوی استانداری آذربایجان شرقی برنامهریزی برای بهرهبرداری و فعال کردن این مرکز آغاز شده و اقدامات درخوری نیز در این ارتباط صورت گرفته است."