چکیده:
جایگاه ویژه و ارزشمند دیگری دارد که دریچهای نو را بر اندیشهی هر حقیقتجویی میگشاید.منابع مذکور به روشنی از اصالت ایمان اسلامی ایرانیان حکایت میکند،در این پژوهش سعی برآنست که تنها به استناد منابع اصیل دینی یعنی قرآن و روایات این حقیقت به مرحله اثبات برسد.همواره این سؤال مطرح بوده است که اسلامگرایی ایرانیان بهطور کلی دارای چگونه ماهیتی بوده است؟آیا امری اصیل، ریشهدار و از روی حقیقت و تمایل قلبی بوده یا موضوعی از سر تدبیر مصلحتجویانه و غیراصیل؟ پژوهش همهجانبهی این موضوع حکایت از این دارد که علی رغم گرایشهای اسلامی برخی از ایرانیان که از روی فطانت و به جهت جلب منافع دنیایی و در مسیر حفظ اعتقادات قبلی بوده و جنبهی مصلحتجویانه داشته است،اما حقیقت ایمان اسلامی اکثریت ایرانیان بر بنیادهایی اصیل و بر فرزانگی و فریهختگی این قوم استوار گردیده و در نهایت از حسن انتخاب ایشان ناشی شده است،و بر این امر شواهد و قراین فراوان تاریخی و اجتماعی دلالت میکند،اما گواهی منابع دینی اسلام بر این موضوع
خلاصه ماشینی:
"در مقابل همهی این آرا،نظرگاه دیگر برآنست که مطالعهی تاریخ نفوذ تدریجی اسلام چه در چهرهی شیعی و چه در شکل سنیاش گواهی روشن بر این حقیقت است که علت مسلمانی ایرانیان،نشان یک چیز بوده و آن اینست که ایرانی روح خود را با اسلام سازگار دید و گمگشتهی خویش را در اسلام یافت، لذا بدان روی آورد و از آن استقبال نمود،مردم هوشمند ایران بیش از هر ملت دیگر به روح و معنای اسلام توجه داشتند،به همین دلیل توجه ایرانیان به خاندان رسالت از هر ملت دیگر بیشتر و تشیع در میان ایرانیان نفوذ بیشتری یافت که البته این دلیل عمومیت یافتن اسلام شیعی ایرانیان است،اما نباید از نظر دور داشت که نه همهی شیعیان اولیه-به استثنای سلمان-ایرانی بودند و نه اکثر ایرانیان مسلمان، شیعه شدند،بلکه درصدر اسلام اکثر علمای مسلمان و ایرانی نژاد-در تفسیر،یا حدیث یا کلام و ادب-سنی بودند و بلکه بعضی از آنها تعصب شدیدی هم علیه شیعه داشتند و این جریان تا قبل از صفویه ادامه داشت،آنگونه که تا عصر صفویه اکثر بلاد ایرانی سنی بوده و دشنام علی(ع)بر منابر رایج،لذا میتوان و باید به اصالت اسلامگرایی ایرانیان بهطور کلی رأی داد و بر این نظر و دیدگاه مجموعهای از شواهد و قراین را میتوان یادآور گردید،اما شواهد و دلایل مذکور در متون دینی زاویهای نو در پیش روی ما میگشاید،ما در این پژوهش درصدد هستیم ،اینگونه شواهد را مورد دقت و توجه قرار داده،صحت دلالت و میزان آنها را نیز مورد ارزیابی قرار دهیم."