چکیده:
مصلحت باید دو ویژگی ارتباط با اهداف شریعت و شمولیت بر امور دنیوری و اخروی را داشته باشد. هر چیزی که انسان ها را در سطح فرد و اجتماع به سعادت برساند، مصلحت است. سعادت، لذت بیشتر و پایدار و دوری از رنج و الم در زندگی است که شامل زندگی دنیا و آخرت می شود.
مصالح در نظام اقتصادی به سه دسته عالی، میانی و عملیاتی تقسیم می شوند و ممکن است محل تزاحم باشند، تزاحم در مصالح به سه صورت تزاحم در میان مصالح نظام اقتصادی اسلام، تزاحم مصالح نظام اقتصادی با دیگر نظام های اسلامی، تزاحم مصالح فرد و نظام اقتصادی مطرح است. در فرض نخست و سوم تعیین اهم، بر اساس ملاک تحصیل مصلحت عالی است. در فرض دوم، هر زیر نظام اجتماعی که ما را به هدف عالی نظام نزدیک تر کند، در اولویت است. در احکام فردی، تشخیص مصلحت فقط از راه عنوان های شرعی ممکن است. در احکام اجتماعی، ولی فقیه با دید کارشناس مصداق عنوان های روابط و رفتارهای اجتماعی را تشخیص داده، بعد از کشف حکم آن از منابع استنباط، آن را بر مصداق مورد نظر تطبیق می دهد و در صورت تزاحم احکام اجتماعی با احکام فردی یا با احکام اجتماعی دیگر، اهم را تشخیص می دهد و بر مهم مقدم می دارد.
راهکار عملی نیز این است که ولی فقیه، با رجوع به مشاوران امین و خبره، مصالح جامعه را در جهت وصول به اهداف نظام اقتصادی اسلام کشف می کند؛ و در اموری که نمی توان به یقین رسید، با احتمال راجح که از راه روش های عقلایی حاصل می شود، بهره می برد.
Expedient should include two traits: connection to Shariah objects and cover this and the next word. Whatever reach human to prosperity is his expedient. Prosperity is super enjoyment، stability and being away from pain and sorrow in life which include this and the next word. Expedients classifies in three groups: superior، medial and operational.
Disturbance to prosecute expedients arises in three aspects: disturbance in expressing the economic system expedients of Islam، the disturbance of economic system expedients with other Islamic systems، the disturbance of individual expedients with economic system. In the first and the third option determining the most important is according to achieve super expedients. In the second option it is the case if each social subsystem conducts us to the higher purpose of an Islamic system. Distinguishing expedients in individual rules is only possible through juristic principles. Valliye Faqih recognizes social behavior and relation examples through social decisions. He will discover the rule in inference sources and compare them with considered matter and if he found any disturbance between individual and social rules he would select the most important one in contrast with the others.
Finally Valliye Faqih consults with experts and skillful consultants to act certainly in favor of society expedients and to achieve to the purposes of economic system in Islam. Applying preponderant probability is a method that deriving from rational methods like: analogy and juristic preference when it is impossible to take a confidence result.
خلاصه ماشینی:
پس از تشکيل مجمع تشخيص مصلحت نظام ، پرسش هـاي متعـددي دربـارة مـصلحت نظام و مردم مطرح شد که در عرصۀ اقتصادي اين پرسـش هـا از ايـن قبيـل اسـت : مفهـوم مصلحت چيست ؟ مصلحت فرد، جامعه يا نظام چيست ؟ رابطۀ مـصلحت و اهـداف فـرد و نظام اقتصاد اسلامي چگونه است ؟ هنگام تزاحم مـصالح ، راهکـار رفـع آن چيـست ، روش تشخيص مصلحت در مديريت کلان و هنگـام تـزاحم هـاي امـور اقتـصادي چيـست ؟ آيـا مصلحت وروش تشخيص آن در احکام حکومتي و احکام اوليه و ثانويه ، متفاوت است ؟ فرضيه هاي اين پژوهش عبارتند از: ١.
براي پاسخ به پرسش ها و اثبات فرضيه ها، بحث هـايي ماننـد: تبيـين مفهـوم مـصلحت ، رابطۀ مصلحت با سعادت فرد و جامعه ، تحليل لذت و سعادت براساس آموزه هاي اسلامي ، مصلحت فرد و جامعه در عرصۀ اقتـصادي ، رابطـۀ مـصلحت جامعـه و هـدف هـاي کـلان اقتصادي ، انواع هدف هاي اقتصادي ، تزاحم مصالح و راه هاي رفع آن ، بررسي مي شوند.
در سطح کلان و جامعه ، چه اهدافي بايد در پيش گرفته شود تا جامعه بـه سـعادت برسد؟ بعد از روشن شدن هدف هاي کلان اقتصادي ، هر امري باعث تحقـق ايـن هـدف هـا شود، مصلحت اقتصادي جامعه خواهد بود و هر امري باعث عدم تحقق اين هدف ها شود، مفسدة اقتصادي است .
٣. رفاه عمومي هدف عالي نظام اقتصادي اسلام بر اساس آموزه هاي اسلامي ، عدالت ، امنيت و رشـد اقتـصادي اهـداف نظـام اقتـصادي اسلام است همچنين مي توان نشان داد که تحقق و پي گيري آنها به جهت رسـيدن بـه رفـاه عمومي است .