چکیده:
امروزه، وخامت بحرانهای زیستمحیطی تا حدی است که حیات انسان و سایر موجودات بر کره خاکی را به مخاطره انداخته است. به همین دلیل، مبانی نظری تعیین کننده تعامل انسان با طبیعت، از جمله اخلاق، مورد توجه علاقهمندان به محیط زیست میباشد و تبیین نظریه اخلاق زیستمحیطی مناسب، از ضروریات حفاظت و بهرهبرداری از محیط زیست محسوب میگردد. اخلاق زیست محیطی رایج، بر طیفی از مبانی ارزش ذاتی قرار دارند که انسانمحوری و زیستبوم محوری، دو سر آن را تشکیل میدهند اما، در سالهای اخیر تعامل مناسب انسان با محیط زیست طبیعی و راهحل بحرانهای زیست محیطی در بازگشت به مبانی دینی و معنوی جستجو میشود. در مقاله حاضر سعی شده است تا دیدگاههای اخلاق زیستمحیطی با توجه به دو پرسش اساسی اخلاق درباره "کانون ارزش ذاتی" و "معیار عمل اخلاقی" تشریح شوند و نشان داده شود که چرا تبیین اخلاق زیست محیطی مبتنی بر دیدگاه خدا محوری، دیدگاهی جامعتر برای حفاظت از محیط زیست میباشد. در ادامه نیز، با ارئه رهیافت خودبومشناسی، تلاش شده است تا رهیافتی در اخلاق زیست محیطی بر مبنای خدا محوری ارائه گردد که با الهام از انسانشناسی اسلام و با تاکید بر بعد روحانی نفس انسان، تعامل مناسب انسان و محیط زیست را بر مبنای خودشناسی و صیانت نفس بنا مینهد.
خلاصه ماشینی:
"- Conservationism - Preservationism - Social Ecology - Animal Right - Land Ethic - Deep Ecology - Ecofeminism - Stewardship - Sustainable Development - Sustainability حفاظتگرایی و صیانتگرایی نمود اخلاق زیستمحیطی منبعگرا 1 است که طبیعت را به عنوان منبعی وسیع برای استفاده انسانها در نظر میگیرد.
خدامحوری 1 : ارزش ذاتی برخاسته از ادیان بسیاری بر این باورند که بحران زیست محیطی در واقع یک بحران معنوی و دینی است (39) و جدایی دین از زندگی دنیوی، میتواند مهمترین عامل بروز بحرانهای زیست محیطی باشد زیرا، بومشناسی انسانی 2 ، به شدت تحت تاثیر باورهای انسان نسبت به ماهیت و طبیعت انسان، یعنی دین، قرار دارد (6).
خودبومشناسی این باور درونی را تقویت میکند که حفظ محیط زیست و بهرهبرداری بهینه از آن میباید در راستای خداشناسی و رفتار احترامآمیز با کلیه مخلوقات خداوند از جمله طبیعت باشد و انسان به عنوان جانشین خداوند بر زمین نیز، میباید خود را به صفات الهی متصف نماید تا صیانت نفس واقعی امکانپذیر شود.
خودبومشناسی، تلاشی برای ارائه رهیافتی خدامحور در اخلاق زیست محیطی است که با الهام از انسانشناسی اسلام و با تاکید بر بعد روحانی نفس انسان، تعامل مناسب انسان و محیط زیست را بر مبنای خودشناسی و صیانت نفس بنا مینهد و با توجه به ویژگیهای این رهیافت، میتوان آن را پاسخگوی نیاز انسان امروز در تعامل با طبیعت یعنی، ایجاد حس یگانگی با تمامی مخلوقات خداوند دانست."