خلاصه ماشینی:
"در واقع،کتاب ابن فورک همان طور که از عنوانهای مختلف آن که مورد توجه محقق نیز قرار گرفته است،برمیآید،کتاب مؤلفی بوده از اهل سنت و جماعت در رد فرق«مبتدعه»و به اصطلاح«اهل الاهواء» مانند جهمیه و معتزله و رافضه9در مورد اخبار و احادیث متشابه که به نادرست فهمیده شده است.
البته همانطور که از برخی عناوین کتاب نیز برمیآید،اهتمام مؤلف در حقیقت فقط موضوع تشبیه و احادیث صفات باری بوده که به ویژه در این باره و در مورد نحوه تأویل یا عدم تأویل اخبار و احادیث تشبیهی میان اشعریان و متکلمان سنت از یک سو و اصحاب حدیث سنی و حنابل از سوی دیگر، اختلاف نظر عمیقی بوده است.
یکی از این سه تن محمد بن شجاع الثلجی(متوفی 257 ق)است که از حنفیان نزدیک به معتزله بوده که نسبت به مشبهه و عقاید تشبیهی اصحاب حدیث موضعی کاملا منفی داشته و حتی متهم شده که احادیثی تشبیهی برمیساخته و آنها را به محدثان منسوب میکرده است تا عقاید آنان را مورد انتقاد قرار دهد.
16 منبع دیگری که ابن فورک از وی نام برده ابن قتیبه(مؤلف کتاب تأویل مختلف الحدیث)است که خود از رجال اصحاب حدیث بوده ولی همچون برخی دیگر از رجال اصحاب حدیث مانند محمد بن اسماعیل بخاری نسبت به برخی گرایشهای آنان انتقاد داشته است و این امر از این کتاب و کتاب دیگر او با عنوان الاختلاف فی اللفظ و الرد علی الجهمیة و المشبهة پیداست.
طبعا انتقاد ابن قتیبه از اصحاب حدیث در مورد احادیث تشبیهی با موضع کسانی مانند ابن الثلجی تفاوت داشته است17،اما به هر حال در مواردی او نیز معتقد بوده که میبایست تعابیر برخی روایات را تعابیری تمثیلی دانست."