اشاره - مجله بازتاب اندیشه متفرقه

رویگردان نبود، لکن برخلاف امثال تقى‏زاده که مشروطه را به عنوان اختراع غرب دربست و بى‏کم و کاست مى‏پذیرفت؛ قائل به پذیرش نقادانه و اصولگرایانه آن مفاهیم بود و خود او مى‏نویسد: «اى مسلمانان کدام عالم است که مى‏گوید مجلسى که تخفیف ظلم نماید و اجراى احکام اسلام کند بد است و نباید باشد؟ تمام کلمات راجع است به چند نفر لامذهب... که احکام شریعت قیدى است براى آنها. » شیخ شهید اعتقاد داشت که چون مشروطه و آزادى در ایران سابقه نداشته و استعداد و تفسیرها و برداشت‏هاى غیر دینى در آن وجود دارد، لذا باید به لفظ مشروطه، مشروعه نیز افزوده شود1. در حوزه‏هاى امروز عموما نه شیخ اشراق رحمه‏الله فیلسوف را مى‏شناسند و نه حتى شیخ مفید رحمه‏الله فقیه را و سنت براى حوزویان تقلیل پیدا کرده به مبانى فقهى و اصولى قرون متأخر!» گویا مدعى این سخنان با محافل علمى فقهى و فلسفى حوزه‏هاى ما کمترین آشنایى ندارد و از همایش‏هاى مختلفى که امروزه جهت تعمیق اندیشه‏هاى بزرگان حوزه و تمدن اسلامى برگزار مى‏شود. لذا دین هم باید براى این هماهنگى محدود به یک قلمرو کوچکِ فردى گردد. به نظر مى‏رسد این مقاله بیش از آن‏که نمایانگر تحولات حوزه در مواجهه با عقلانیت باشد، بیشتر منعکس کننده تصورات و یا شاید آرزوى برخى به اصطلاح نواندیشان دینى نسبت به شریعت باشد. آنچه که واقعیت امروز حوزه‏هاى علمى ما را تشکیل مى‏دهد، تعامل نقادانه و اصولى با مدرنیسم است. واقعیت امروزه حوزه‏هاى ما برخلاف تصویرى که در این مقاله ارائه شده، واقعیتى پاسخ‏گو و نقاد است، نه وازده و تابع.