چکیده:
مبحث قرینگی در نقوش ایرانی از جمله مسائل مهم به شمار میرود که خاستگاه آن را در قبل از اسلام نیز میتوان جستوجو کرد.از آنجا که هنر ایرانی دارای ظرافتها و ریزهکاریهای بسیاری است،در بررسی نقوش(اکثر قریب به اتفاق نقوش ختایی و اسلیمی در مساجد ایران به صورت قرینه کار شده است)نیز به مواردی برمیخوریم که جای تأمل و درنگ دارد.این ظرافتها در نقوش کاشیکاری دوره صفوی مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.در این دوره با بسیاری از موارد در نقوش کاشیکاری روبهرو میشویم که عناصر دو طرف قرینه در جزئیات از نظر فرم و رنگ با هم متفاوتاند و در واقع قرینه نیستند و شاید نوعی«قرینه در بی قرینگی»باشد.در این گذر،به بررسی مطالب فوق در نقوش کاشیکاری دو بنای مهم دوران صفویه(مسجد شاه و مسجد شیخ لطف الله)در میدان نقش جهان اصفهان میپردازیم.
خلاصه ماشینی:
"از آنجا که هنر ایرانی دارای ظرافتها و ریزهکاریهای بسیاری است،در بررسی نقوش(اکثر قریب به اتفاق نقوش ختایی و اسلیمی در مساجد ایران به صورت قرینه کار شده است)نیز به مواردی برمیخوریم که جای تأمل و درنگ دارد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) در مسجد شیخ لطف الله در گنبدخانه،دیوارها به وسیله قابهای آبی لاجوردی مربع شکلی که داخل آن به شکل ستاره(چهار پر)خالی و با زمینه کرم رنگ هماهنگ است،به تعداد زیاد تزیین شده است.
حال اگر نقوش کار شده در گوشه پایین قاب (a) را که قسمتهای اصلی آن تشکیل شده از یک گل شاه عباسی در مرکز و دو برگ و چهار ساقه به اضافه دو تک گلبرگ بادامی در آخرین نقطهء گوشه قاب در نظر بگیریم و با فرض اینکه قرینه محوری است، میبینیم که توکاریهای مرکزی گلهای شاه عباسی در گوشههای پایین قاب با هم متفاوت است.
باز در گوشههای پایین در انتهای ساقههای کوچکی که دو گلبرگ بادامی روی آن قرار دارند،سمت چپ دو غنچه به رنگ خردلی در قرینه یکدیگرند و همین فرم در گوشهء سمت راست تکرار میشود،در حالی که به جای یکی از غنچهها یک گل چهار پر با برگهای سبز و قرمز آجری با دورگیری سفید قرار دارد.
گروه تصویر H بعد از نگاهی به نقوش کاشی معرق در گنبدخانه شیخ لطف الله و بررسی قرینگی آنها قسمتی از قاب دیوار ورودی مسجد را که با کاشی هفت رنگ کار شده،از نظر میگذرانیم."