چکیده:
یکی از مهمترین ویژگیهای شریعت جاودانه، سازگاری احکام آن با تغییرات زندگی بشر
در گذر زمان است. زیرا دین، برنامه و روش زندگی انسان میباشد که البته یکنواخت
نیست. در بحث تغییر پذیری احکام دین، بررسی احکام «ثانویه» به عنوان یکی از اشکال
قابل تصور برای تغییر احکام، ضروری به نظر میرسد. زیرا در مقام تمییز احکام ثابت
از متغیر و با توجه به عوامل تغییر احکام، تغییر عنوان موضوع حکم، موجب تبدیل حکم
اولیه به حکم ثانویه میشود. از آنجا که گاهی احکام تابع عناوین خاصی هستند، در
صورت عروض عنوان جدید بر موضوع حکم، ولو هیچگونه تغییری در موضوع حاصل نشود، تغییر
حکم اولیه تحت شرایط خاصی که برای مکلف پیش میآید، امری الزامی است؛ این طریق
تغییر حکم، از سوی شارع مقدس جعل گردیده و ادله حجیت آن، احکام ثانویه را در زمره
احکام واقعی قرار میدهد. در اینجا نکته مهم، ملاک مقدم داشتن حکم ثانوی بر حکم
اولی است. در آن بخش از احکام که ادله احکام، ادله لفظی هستند، وجه تقدم حکم ثانوی، حکومت ادله آن بر ادله حکم اولی است؛ و در جایی که ادله،
عقلی باشند، حکم تابع ملاک اقوی است و کاری به لسان دلیل ندارد و ضوابط تزاحم بین
احکام مد نظر قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"حال اگر با دو عنوان اولیه و ثانویه برای صدور حکم شرعی برخورد کرد، چگونه باید بین آن دو را جمع نماید؟ مثلا وقتی میبیند حکم اولیه در مورد لمس نامحرم، حرمت است، اما در صورت اضطرار اگر این عمل واقع نشود، موجب از بین رفتن شخص میشود، چه حکمی باید صادر نماید و جواز صدور حکم دوم که حلیت است چه ارتباطی با ادله حکم اولیه دارد و چگونه میتواند، دومی را بر اولی مقدم بدارد؛ وجه ملاک تقدیم احکام ثانویه بر احکام اولیه چیست؟آیا احکام ثانویه در حالت تعارض با احکام اولیه قرار دارند؟ یا رابطه بین آن دو از قبیل تخصیص و تخصص یا حکومت و ورود است، یا با یکدیگر تزاحم دارند؟ آیا بین ادله احکام اولیه با احکام ثانویه تعادل برقرار است یا باید یکی را بر دیگری ترجیح داد؟ در اینصورت مرجحات چیست؟ آیا…وجوه تقدم ادله احکام ثانویه بر ادله احکام اولیه برای پاسخگویی به نسبت میان احکام ثانویه و احکام اولیه، باید به بحث تعادل و تراجیح یا به عبارت دیگر، تعارض ادله احکام اشاره کنیم و آنگاه مفاهیم دیگری مثل ورود، حکومت و تزاحم را نیز مورد بررسی قرار دهیم تا بتوانیم برای پرسش خود پاسخی داشته باشیم و یک یا چند مورد از موارد مذکور را به عنوان راه حل برگزینیم."