چکیده:
به چند دلیل باید به دستنویسهای ریاضی و نجومی شبهقاره توجه کرد: نخست آنکه دستنویسهای علمی شبهقاره ـ همچون
دستنویسهای علمی دیگر کشورها ـ بهمراتب کمتر از دستنویسهای دینی و ادبی مورد توجه بودهاند. دوم آنکه با بررسی
دستنویسهای علمی شبهقاره نوعی مشارکت تمدنهای کهن این منطقه در سیر تحول علوم یافت میشود و نشانههایی از آن، بهویژه در
حوزه ریاضیات (حساب هندی) و نجوم، به چشم میخورد. از سوی دیگر با استفاده از دستنویسهای علمی شبهقاره میتوان بسیاری
از متنهای ناشناخته و یا ناقص را شناخت و تکمیل کرد و از این راه سیر تحول علوم ریاضی و نجومی را بررسی کرد. همچنین باید
یادآوری کرد که در تصحیح انتقادی بسیاری از متون علمی، از دستنویسهای شبهقاره ـ به سبب دشواری دسترسی به آنها ـ استفاده
نشده است. در این مقاله سعی شده است تا با ارائه نمونههایی، موارد پیشگفته بررسی شود. در انتهای مقاله گزارش آماری کوتاه اما جامعی در باره شمار دستنویسهای فارسی و عربی، همچنین وضعیت فهرستنویسی و
فهرستهای منتشر شده در شبهقاره آمده است.
خلاصه ماشینی:
"دوم آنکه با بررسی دستنویسهای علمی شبهقاره نوعی مشارکت تمدنهای کهن این منطقه در سیر تحول علوم یافت میشود و نشانههایی از آن، بهویژه در حوزه ریاضیات (حساب هندی) و نجوم، به چشم میخورد.
com انتهای مقاله گزارش آماری کوتاه اما جامعی در باره شمار دستنویسهای فارسی و عربی، همچنین وضعیت فهرستنویسی و فهرستهای منتشر شده در شبهقاره آمده است.
وپکه و اشتاین اشنایدر ـ دو دانشمند آلمانی سده نوزدهم میلادی ـ نخستین کسانی بودند که ـ بر اساس منابع عربی و عبری ـ به این مسأله اشاره کردند که در زمان خلیفه منصور و در سال 154 میلادی، هیأتی از دانشمندان سندی به نزد خلیفه آمده و یا توسط او بر بغداد فرا خوانده شدهاند.
ــ گزارشی کوتاه در باره شمار دستنویسها، فهرستنویسی در شبهقاره و فهرستهای منتشر شده بر اساس شواهد و مستنداتی که پس از این ذکر خواهد شد، به تخمین، نزدیک به چهارصد هزار نسخه خطی اسلامی به زبانهای عربی و فارسی در کتابخانههای خصوصی، عمومی و دولتی منطقه شبهقاره موجود است.
گر چه پیش از این نیز بررسی دیگری توسط آقای محمد سهیل عمر در 1989م در کتاب World Survey of Islamic Manuscripts منتشر شده بود که به همه مجموعههای نسخههای خطی پاکستان، فهرستشده و فهرست ناشده، میپرداخت، اما هنوز جای یک بررسی کامل و جامع که همه مجموعهها را بهصورت تحقیق میدانی بررسی کند خالی است.
3 فهرست مشترک دیگری برای نسخههای عربی پاکستان تألیف آقای احمد خان با عنوان فهرست المخطوطات العربیة الاسلامیة فی باکستان توسط المنظمة الاسلامیة للتربیة و العلوم و الثقافه ـ ایسیسکو، در رباط (1418ه / 1997م) در 516 ص (ج 1) منتشر شده است."