چکیده:
شهر و شهرنشینی پدیده ای است که از آغاز انقلاب صنعتی به بعد شکل جدیدی به خود گرفته و باعث جلب توجه کارشناسان مختلفی از علوم گوناگون به خود شده است. امروزه شبکه ی شهری منطقه ای در درون مجموعه شهری جهانی یا شهری شدن جهان و جهانی شدن شهرها در قالب مفاهیم تازه ای به نام جامعه ی شبکه ای و یا فضای جریان ها در حال شکل گیری هستند که بررسی آن ها حلقه های گم شده و شناخت واقعی نظام و شبکه ی شهری جهانی را آسان تر می سازد. منطقه ی خاور میانه با شرایط جغرافیایی ویژه با توجه به مکانیزم های جدید حاکم بر رشد شهری، شهرنشینی و الگوی خاص کلانشهری، موردی خاص از مطالعات شهری است که می تواند در سیر تحولات تاریخی خود در شناخت نظام شهری، رشد و جهانی شدن شهرها راه گشا باشد.
خلاصه ماشینی:
منطقه ی خاور میانه با شرایط جغرافیایی ویژه با توجه به مکانیزم های جدید حاکم بر رشد شهری، شهرنشینی و الگوی خاص کلانشهری، موردی خاص از مطالعات شهری است که می تواند در سیر تحولات تاریخی خود در شناخت نظام شهری، رشد و جهانی شدن شهرها راه گشا باشد.
منطقه ی خاور میانه با شرایط جغرافیایی ویژه، منابع طبیعی و زیر زمینی، معیشت متفاوت، سوابق تاریخی و سرزمینی، زودتر از سایر نقاط جهان تحت تأثیر الگوهای توسعه جهانی و جهانی شدن قرار گرفته و شبکه شهری و نظام شهری منطقه تحت تأثیر تغییرات ساختارها و نظام شهری چهره عوض کرده است که مطالعه سیر تحول تاریخی آن تحت تأثیر پیدایش اندیشه ها و فرضیه قابل ارزیابی مبنای این مقاله را تشکیل خواهد داد.
ولی علی رغم عملکرد باز سیستماتیک در برابر امواج الکترونیک و مبادلات جهانی، مناطق مختلف جهان ویژگی های نسبتا متفاوتی را از خود نشان می دهند که به پیدایش شکل متفاوت و نوع خاصی از شبکه ی شهری و توزیع فضایی آن، به رشد شهری، الگوی شهر نشینی و نظام شهری منجر می گردد (نظریان،1380،20).
چنانکه ارقام پیش بینی شده نشان می دهد، همه ی کشورهای منطقه از کوچک و بزرگ رشد جمعیت شهری زیادی دارند و این روند در آینده نیز ادامه خواهد یافت (جدول شماره ی 1 نمودار های شماره 1و2).
رشد شهری در کل جهان بین سالهای 1950 تا 2000 تقریبا 7/2 درصد بود که این رقم به کشورهای توسعه یافته 45/1 و به منطقه ی خاورمیانه 46/5 اختصاص دارد.