چکیده:
مصلحت نقش اساسی در تشریع احکام دارد و احکام شرعی تابع مصالح و مفاسد در متعلقشان میباشند.در بسیاری از موارد عقل به تنهایی قاصر در کشف مصالح و مفاسد است و نیاز به بیان شریعت دارد.
احکام حکومتی در محدوده مصلحتسنجی حاکم،صادر میشوند و وصف دائمی بودن را ندارند.احکام حکومتی صدور و تنفیذشان منوط به مصلحت است و در موضوع جواز حکم حکومتی،مصلحتاندیشی اخذ شده است.حاکم اسلامی در چارچوب مصلحت به جعل احکام میپردازد.
مصلحت نظام اسلامی چه در بعد مصلحتاندیشی و یا مصلحتکرداری،رابطه مستقیم با حفظ نظام دارد.حفظ نظام اسلامی در دو حوزه قابل تصور است:نخست حفظ نظام و جلوگیری از آسیب به آن توسط دشمنان و در معنای دیگر،ایجاد نظم در جامعه و سامان دادن سازمانها و نهادهای حکومتی و جلوگیری از اغتشاش و هرج و مرج.از منظر فقیهان،حفظ نظام اسلامی به هردو معنا نه تنها واجب شرعی بلکه واجب عقلی است.زیرا حفظ نظام اسلامی،مقدمهای برای حفظ شریعت است.در این نوشتار نخست معنا و موارد کاربرد مصلحت در شریعت مورد برررسی قرار گرفته و سپس به تبیین نقش مصلحت در حکم حکومتی پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"نمونه مصلحت مرسله،مصلحت دولت اسلامی است که برای اداره جامعه بر مردم مالیات وضع میکند این
مصلحت نقش اساسی و بنیادین در تشریع احکام دارد و بین همه مذاهب اسلامی بر این مسأله اتفاقنظر
(47)-کتاب المکاسب،1،127 و 147 فقه الحکومهء،مجموعه احکام و قوانینی است که برای اداره جامعه توسط حاکم اسلامی وضع میشود که به آن
احراز مصلحت واقعی نکرده است نمیتواند حکم حکومتی را صادر کند زیرا تشخیص مصلحت حاکم غیر معصوم
حکومتی غالبا از این نوع میباشد،حکم متغیر قرار داده شده است و این امر با جاودانگی ثبات احکام دین اسلام
آنچه که از این سخن بدست میآید آن است که حاکم اسلامی در چارچوب مصلحت و با راهنمای طبیعت و
که قانونگذاری در این جانب به دولت یا ولی امر واگذار شده است که براساس اهداف کلی اقتصاد اسلامی و به
آنچه از سخنان حضرت امام استفاده میشود این است که تمام مصلحتاندیشیها برای حفظ نظام اسلامی
گرچه جعل ولایت برای حاکم یک حکم اولی است اما احکام حکومتی که از طرف حاکم اسلامی صادر میشود
مصلحت نظام مبنای حکم حکومتی است هرچند یکی از عناوین ثانوی در میان نباشد.
مجمع تشخیص مصلحت نظام برای مهیا کردن زمینه برای حکم حکومتی است و از لحاظ اینکه«ولایت
فقیه و حکم حکومتی از احکام اولیه است»و«حکومت که شعبهای از ولایت مطلقه رسول الله(ص)است یکی از
(89)-فیرحی،نظام سیاسی و دولت در اسلام،257 حاکم جعل میگجردند و چون مصلحت جامعه اسلامی در حال تغییر است؛از این جهت وصف ثبات و دائمی بودن را"