چکیده:
هنر طراحی شکلی از هنرهای تجسمی است که برمبنای خطوط و حالات مختلف آنها به وجود میآید.خط در هنر طراحی،نقشی مشابه با رنگ در نقاشی ایفا میکند.اینجایگزینی،شخصیتی قائم به ذات به طراحی میدهد.هنر طراحی ایرانی هم به مفهوم هنری آن،شامل آن دسته از طراحیهایی میشود که به عنوان یک اثر کاملا هنری،ابداعی و با محتوی به صورت تک ورقی یا در نسخ خطی کار شده است.در طراحی ایرانی،خط اساسا نقش اصلی را بر عهده دارد.هرچند استفاده از اندکی رنگ در طراحی میتواند آن را نمایانتر کند،ولی اگر کارکرد رنگ بر خط رجحان پیدا کند،دیگر نمیتوان آن را طراحی قلمداد نمود.هنرمندان در طراحی یک موضوع،برای خط،به عنوان عنصر اصلی،ارزشی خاص قائلاند.عنصر خط در مبانی هنر ایران یکی از مهمترین عناصر بصری هنر ایرانی به شمار میرود.با وجود تحولات مختلف در طول تاریخ،عنصر خط همواره در قالب یک روح مشترک،آثار هنری ایران از سنگ نگارههای تخت جمشید تا قلمگیریهای دورهی صفویه را به هم پیوند میدهد.هنرمندان همواره در آثار خویش با استفاده از عنصر خط،سادگی را بر طبیعتگرایی رجحان دادهاند.هنرمند در پی آن است که دریابد کدامین خط بیشترین امکان انتقال مفهوم را دارا میباشد و چگونه میتواند زیباییهای پنهان و درونی آن را با سادهترین و مناسبترین خطوط طرح کند.هنرمندان ایرانی همواره در آثار خویش سادگی و تجرید را بر طبیعتگرایی ترجیح دادهاند. هنر طراحی انواع و عملکردهای گوناگونی دارد.در این مقاله سعی میشود بیشتر به هنر طراحی به عنوان یک پدیدهی مجزا و یک کار هنری با محتوی و هدفدار،که آن را از دیگر هنرهای بصری جدا میکند،پرداخته شود.گرچه بهطور عام هنر طراحی ایرانی زیرمجموعهی هنر نقاشی ایرانی نگارگری1محسوب میشود.
خلاصه ماشینی:
هنر طراحی ایرانی هم به مفهوم هنری آن،شامل آن دسته از طراحیهایی میشود که به عنوان یک اثر کاملا هنری،ابداعی و با محتوی به صورت تک ورقی یا در نسخ خطی کار شده است.
واژگان کلیدی:هنر طراحی،مرقعات،نگارگری (به تصویر صفحه مراجعه شود) مقدمه: طراحی ایرانی گرچه تاریخچهای طولانی دارد،اما تاکنون آثار طراحی به مفهوم امروزی،مربوط به دوران قبل از اسلام یا سدهیهای اولیهی دورهی اسلامی که بر روی کاغذ طرح شده باشند،به دست نیامده است.
تعدادی نسخ خطی از این دوره در دست است که صحنههای آنها به صورت طراحی کار شده (*)دانشیار دانشکدهی هنر دانشگاه تربیت مدرس تصویر 1- کتاب نقاشی اسلامی،رابینسون (به تصویر صفحه مراجعه شود) است.
اکثر طراحیها و نقاشیهای این مرقع مربوط به اوایل دورهی صفویه است از جمله آثار تک ورقی نقاشی و طراحیهای مولانا ولی نقاش،استاد کمال الدین بهزاد و شاه مظفر.
(تصویر 10) مرقع بهرام میرزا علاوه بر انتخاب نمونه آثار بسیار زیبا و دیباچهی نسبتا"بلند دوست محمد به عنوان یکی از مهمترین و مستندترین منبع تاریخ نقاشی و خوشنویسی ایران،به خصوص از دوران ایلخانان مغول تا اواسط دورهی صفویه به شمار میرود.
24 مرقع رضا عباسی (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 14- نقاشی روی دیوار، نایین،دورهی صفوی این مرقع در قطع 6/18x4/26 سانتیمتر با جلد لاکی مربوط به نیمهی دوم دورهی صفوی(اوایل قرن دوازدهم هـ)در گالری هنری فرییر واشنگتن نگهداری میشوند.
در این مرقع علاوه بر آثار هنری ایرانی و مغولی،تعدادی طراحی و نقاشی اروپایی هم دیده میشود.