چکیده:
خداوند منان برای تامین مصالح مسلمین و دفع مفسده از ایشان و برای نیل به سعادت دنیوی و اخروی شریعتی آسان مقرر نموده است. احکام الهی که احیاءکننده و موجب تعالی روح انسان است گاهی در موقعیت های خاص برای راحتی مکلفین از اصل خود عدول کرده و شرایط جدیدی به خود می گیرد. یعنی آن جایی که ضرری وجود مسلمان و جامعه او را تهدید کند، احکام اولی و واقعی که ابتدائا ثابت به نظر می رسد با رعایت شرایطی خاص تغییر کرده و پس از آن «احکام اضطراری یا ثانوی» خوانده می شود. در این مقاله به ادله موجود در این زمینه و موارد کاربردی احکام اضطراری در حقوق اسلامی، اشاره ای مختصر شده است»
خلاصه ماشینی:
"مثلا اگر برای نجات جان خود در صحرای بیآب و علف با گرسنگی مواجه شود، و از طرفی غیر از گوشت مردار چیز دیگری پیدا نشود، در این صورت جان و نفس مؤمن که از قداست الهی برخوردار است مهمتر از اکل میته است، لذا خوردن اندازهای از گوشت مردار که جان او را حفظ کند تجویز شده است.
یعنی در اکراه ضرر ابتدا به غیر متوجه است و بر مکره واجب نیست برای دفع ضرر از غیر، متحمل ضرر شود، ولی در اضطرار چنین نیست، در اضطرار، ابتدا ضرر خود شخص مضطر را تهدید میکند، خداوند مهربان هم تفضلا ارتکاب حرام را برای نجات شخص زیاندیده با رعایت شروط ذکر شده مباح دانسته است.
همانگونه که قبلا اشاره شد به عنوان مثال اگر کسی در هنگام قحطی برای رفع گرسنگی خود، اقدام به سرقت کند، دست او بریده نمیشود یا از امام صادق(ع) نقل شده است: «کسی که به خوردن مردار و خون و گوشت خوک مضطر شده باشد اگر برای نجات جان خود از آنها استفاده نکند، کافر مرده است» (حر عاملی، ج 18، ص 520) 3- معالجه با مشروبات الکلی: معالجه با مشروبات الکلی زمانی تجویز شده است که راه دیگری برای درمان امکانپذیر نباشد.
منظور از طعام غیر یعنی اینکه طعامی که مالک آن دیگری است در حال اضطرار بدون اجازه از مالک آن میتوان دفع گرسنگی کرده (دکتر وهبهالزحیلی، 1418ق، ج 4، ص 2613) 2- در فقه شافعی، شکافتن شکم حامل برای اخراج حمل تجویز شده است؛ فرقه مالکیه نیز نظیر این فتوا را دارند، بنابراین در صورتیکه ضرورت اقتضا کند جسد مرده مسلمان تشریح گردد، در این حالت تشریح مجاز خواهد بود."